Image0035 (2)

136 Szkoła - segregacje - nierówności

korzystnym składzie uczniów ze względu na uprzednie osiągnięcia szkolne, otrzymują swoistą rentę zbawiennego wpływu rówieśników (rozdział 4). To brzmi przekonująco, dodatkowo objaśnia, dlaczego inny układ wyników obserwujemy w segmencie gimnazjów wiejskich - tam mechanizmy rynkowe nie działają, bądź są znacznie słabsze.

Ta przekonująco brzmiąca interpretacja nic musi być jednak prawdziwa. Gdyby wszystkie opisane zjawiska miały miejsce, należałoby się spodziewać w grupie uczniów wielkomiejskich, iż postęp w ciągu trzech lat nauki w gimnazjum uczniów o wysokim poziomie uprzednich osiągnięć będzie większy w porównaniu z uczniami o niższych wynikach na progu gimnazjum. To powinno zaowocować nasileniem korelacji poziomu osiągnięć na wejściu i na wyjściu z gimnazjum. Innymi słowy korelacja sprawdzian • egzamin gimnazjalny powinna być wyższa w dużych miastach, a niższa na wsi. Odpowiednie wyniki ze względu na lokalizację gimnazjów dla danych 2002 => 2005,2003 200G oraz 2004 => 2007 pokazuje poniższa tabela.

Tobolo 2.6. Korelacja wyniku na sprawdzianie i egzaminie gimnazjalnym ze względu na lokalizację szkoły. Na podstawie danych z lat 2002 i 2005,2003 i 2006 oraz 2004 i 2007

	Wieś	Malt- miasto	średnie miasto	Duże miasto
2002 =* 2005	0.70	0,78	0.70	0,70
2003 => 2006	0,78	0,77	0,77	0,77
2004 ro 2007	0,81	0,81	0,81	0,82

Gdyby nasilenie procesów rynkowych było proporcjonalne do stopnia urbanizacji - czego jłozwala domyślać się nasilenie segregacji międzyszkolnych - to siła korelacji sprawdzian • egzamin gimnazjalny powinna też analogicznie rosnąć. Wyniki nie potwierdzają tej spekulacji. Czy to oznacza, że nie występuje korelacja poziom uprzednich osiągnięć szkolnych * efektywność nauczania oraz nic zachodzi efekt rówieśników? Oczywiście byłby to wniosek przedwczesny, pokazuje jednak, żc układ cndogenicznych zależności musi być znacznie bardziej złożony.

Nasilenie i uwarunkowania segregacji wewnątrzszkolnych w gimnazjach

W tym podrozdziale przyjrzymy się dokładniej segregacji wewnątrzszkolncj w gimnazjach związanej z podziałem uczniów na oddziały klasowe. W poprzednim podrozdziale poziom segregacji wewnątrzszkolncj byl już analizowany w uproszczony s|>osób i globalny sposób. Pora na pogłębione analizy. Ograniczymy się do danych z panelu 2002    2005 roku (efekt segregacji wewnątrzszkolncj ze względu na wyniki

sprawdzianu 2002) oraz z 2003 o 200G roku (efekt segregacji wewnątrzszkolncj ze względu na wyniki sprawdzianu 2003).

Wskaźnik segregacji wewnątrzszkolnych ze względu na uprzednie osiągnięcia ucznia jest obliczany analogicznie jak dla segregacji ze względu na SES. Miarą segregacji jest współczynnik eta* pomnożony przez 100 (jednozmiennowa analiza wariancji, zmienna niezależna - podział na oddziały klasowe w danym gimnazjum, zmienna

Rozdział 2. Poziom segregacji społecznych w j>olskicj oświacie

137

zależna - wynik sprawdzianu). Wskaźnik mówi, jaki procent wariancji wyników na sprawdzianie wyjaśniany jest w danym gimnazjum przez podział uczniów na oddziały.

Parametry rozkładu wskaźnika segregacji wewnątrzszkolncj ze względu na uprzednie osiągnięcia dla gimnazjów dwu* i więccjoddzialowych przedstawia poniższa tabela.

Tnbcla 2.7. Parametry rozkładu wskaźnika segregacji wewnątrz* szkolnej w gimnazjach, dane 2002    2005 oraz 2003 O 2006 roku

Parametr	Wartość 2002 o 2005	Wartość 2003 » 2006
średnia	10,2	10,0
Mediana	5,9	5.5
Minimum	0	0
Maksimum	78,0	88.0
Odchylenie standardowe	11,5	11,9
Skoiność	1,76	1.87
Kurioza	3,16	3,84

Analiza parametrów rozkładu pokazuje, że przeciętny jwziorn segregacji wewnątrzszkolncj dla gimnazjów z co najmniej 2 oddziałami w klasie trzeciej wynosi około 10%. Czyli podział na klasy wyjaśnia w tych szkołach średnio 10% zmienności wyniku sprawdzianu. Porównanie wartości parametrów w roku 2005 i 2006 pokazuje, że nasilenie tego zjawiska zasadniczo się nic zmienia, wzrost odchylenia standardowego sugeruje, że być może jesteśmy świadkami pewnej |>olaryzacji w tym zakresie.

W poniższych analizach używane będą dwa przetworzone wskaźniki segregacji wewnątrzszkolncj:

-    nominalny, uwzględniający także gimnazja jcdnooddzialowc,

-    ilorazowy, powstały przez normalizację surowego wskaźnika eta² (gimnazja jedno-oddzialowe - brak danych).

Wskaźnik nominalny poziomu segregacji wewnątrzszkolncj przybiera 6 wartości. Pierwsza kategoria to szkoły jcdnooddzialowc, druga to gimnazja, w których poziom segregacji wewnątrzszkolncj jest bardzo niski (do 5%), trzecia to placówki o niskim poziomic segregacji (od 6 do 10%), czwarta to szkoły o umiarkowanym poziomic segregacji (11-20%), piąta to gimnazja o wysokim poziomie segregacji (21-30%-) i w końcu szósta grupa to gimnazja o bardzo wysokim poziomic segregacji (ponad 30%). Rozkłady procentowe wskaźnika dla danych z 2005 i 2006 roku zawierają tabele 2.8. i 2.9. Oprócz wartości procentowych dla populacji szkól tabela zawiera wartości procentowe ważone ze względu na liczbę uczniów w danej szkole. Pozwala to na odpowiedź na pytanie, jaki odsetek uczniów uczęszcza do gimnazjum o danym poziomic segregacji wewnątrzszkolncj.