Image
29 djvu

120

jach Europy. Ostateczny cios^władzy tej zadała wolna elekcya i „pacta conventa”, czyli warunki stawiane przez szlachtę, które panujący wypełnić musiał pod grozą wypowiedzenia posłuszeństwa przez poddanych.

Monarcha stał na czele rządu w Polsce, ale rząd ten był słabym, nie miał sił ani środków do narzucenia woli swej społeczeństwu. Wiele pożytecznych uchwał sejmowych pozostawało martwą literą, nie wprowadzano ich w czyn wskutek bezsilności rządu. Słabość władzy wykonawczej łącznie z przewagą, jaką sejmiki pozyskały nad sejmem walnym, są znamiennemi właściwościami ustroju państwa Polskiego w XVII i XVIII wieku.

Król, jako naczelnik rządu, miał wprawdzie prawo mianowania wszystkich urzędników, nawet ziemskich, z pomiędzy kandydatów wybranych przez szlachtę, miał prawo sądzić ich i skazywać na kary pieniężne, ale nie wolno mu było usuwać ich z raz zajętego stanowiska. Stąd płynęły nadużycia: urzędnik czuł, że bezpiecznie piastować może raz otrzymaną godność i lekceważył sobie nieraz polecenia królewskie. Władze niższe, podrzędne, nie stosowały się do rozkazów, dawanych im przez władze zwierzchnie, co pogrążało kraj w odmęcie nierządu, cała administracya była niedołężna i bezradna wobec samowoli możnych, nigdy też w Polsce nie przybrała form właściwych nowożytnym państwom, nie przystosowała do zmieniających się potrzeb społecznych:

Szlachta nie ufała królom, podejrzywała, że dążą do władzy nieograniczonej, do „absolutum dominium”, że odebrać chcą nadane przywileje, i dla ich zabezpieczenia w 1573 r., po wygaśnięciu Jagiellonów, ustanowiła senatorów rezy-