img031 (24)

BADANIA ARCHEOLOGICZNE

Prahistoryczne kultury Indii północno-zachodnich można podzielić (według Stuarta Piggotta, 1946 rok) na cywilizację miejską kultury Harappy oraz na wiele kultur chłopskich (znanych z prac wykopaliskowych prowadzonych głównie po 1931 roku). Niedostatek wykopalisk, zbyt mała liczba studiów analitycznych i brak publikacji właściwie naświetlających zagadnienie sprawiają, że vvszystkie te kultury są nadal zagadką nie tylko dla laików, lecz także dla większości zajmujących się nimi uczonych. Przyszłe prace wykopaliskowe i studia winny rzucić snop nowego światła na całą prahistoryczną cywilizację Indii.

Jednakże jak dotąd kultura Harappy nie ma sobie równej i tę właśnie cywilizację tutaj omówimy. Przekopano zaledwie kilka stanowisk archeologicznych; dwa duże miasta: Harappę (Pendżab) i Mohendżo-daro (Sindh), położone mniej więcej o 725 kilometrów na południowy zachód od Harappy, oraz kilka mniejszych miast (np. Czanhu-daro, na południe od Mohendżo-daro) i wsie w południowym Sindhu. Kopce Harappy nauka nowożytna rozpoznała w pierwszej kolejności. Około roku 1820 zwrócił na nie uwagę Masson, w 1853 zbadał je Cunningham, a w roku 1875 opublikowano kilka pieczęci. W styczniu 1921 roku kopał w Harap-pie Ray Bahadur Daya Ram Sahni; wielkie znaczenie mają prace wykopaliskowe, jakie w latach 1926—1934 prowadził tam Madju Sarup Vats.

Mohendżo-daro, stanowisko prahistoryczne o wiele bardziej okazałe od Harappy z architektonicznego punktu widzenia, odkryto w 1922 roku.

W latach 1922—1927 prowadził na jego terenie prace wykopaliskowe sir John Marshall, który w 1931 roku opublikował wespół z S. Langdonem,

S. Smithem i C. J. Gaddem wspaniałe dzieło o Mohendżo-daro i cywilizacji induskiej. W latach 1937 i 1938 E. J. H. Mackay ogłosił rezultaty prac wykopaliskowych, jakie prowadził od 1927 do 1931 roku. Wyróżnić należy badania G. R. Huntera, szczególnie ze względu na studia tajemniczego pisma z doliny Indusu. Godzi się także wspomnieć o ważnych studiach wielu uczonych angielskich i amerykańskich na temat związkąw kulturowych i chronologicznych łączących Indie z Mezopotamią; i Iranem w czwartym i trzecim tysiącleciu p.n.e.    ,

Harappa, Mohendżo-daro i.wiele innych stanowisk znajduje się na terenach należących obecnie do Pakistanu. Mimo to jednak — jak oświadczył S. R. Rao, zastępca dyrektora generalnego zespołu badań nad archeologią.

Indii, w odczycie wygłoszonym 16 lutego 1966 roku w Stronnictwie Konstytucyjnym w Delhi — rząd Indii prowadzi w tym rejonie systematyczne prace wykopaliskowe, w których wyniku odkryto sto stanowisk kultury Harappy. Najważniejszym z nich jest Lothal, miasto wybudowane zgodnie    »

z odpowiednimi założeniami urbanistycznymi, mające dom towarowy    o

i stocznię. Znaleziono liczne zabytki owej kultury, m. in. pieczęcie, odciski pieczętne, kamienne odważniki, narzędzia z miedzi oraz ozdoby ze złota i kamieni półszlachetnych.

ZWIĄZKI KULTUROWE I CHRONOLOGICZNE Z INNYMI CYWILIZACJAMI

Kim byli twórcy tej cywilizacji z doliny Indusu? Sir John Marshall na podstawie nielicznych szczątków szkieletowych twierdzi, że założyciele miast induskich należeli do typu śródziemnomorskiego, do wielkiej doli-chokefalicznej rasy Azji Południowej i Europy, i przybyli tu z zachodu. .Opinia ta jest do przyjęcia, ale nie rozwiązuje jeszcze całego problemu. Nie wiemy, jak się nazywał ten lud, jakim językiem mówił, skąd przybył, nie wiemy, czy przyniósł ze sobą wszystko, co się składa na cywilizację in-

J				IftPa A		Vtfm A
W mi I		W&£\	.
						vdhiuj

25. Inskrypcje pieczętne z doliny Indusu

duską, oraz czy i w jakim stopniu same Indie przyczyniły się do jej rozwoju. Zupełnie możliwe, że kultury doliny Indusu stanowiły połączenie różnych kultur miejscowych z cywilizacją przyniesioną przez przybyszów z zachodu, spokrewnionych prawdopodobnie — jak twierdzą niektórzy uczeni — z twórcami najstarszych cywilizacji północnej Mezopotamii i po-

6 — Alfabet, czyli klucz do dziejów