8748915707

24 Badania geograficzne nad Polską północno-zachodnią.

dersee). Stagnacja w rozwoju torfowisk, do których schodzą drzewa. Rozprzestrzenia się flora ciepło-sucha lasów sosnowych i dębowych. Z początkiem litoriny ilość opadów się zwiększa. Następuje okres atlantycki, ciepły i wilgotny. W torfowiskach rozwijają się mchy sfagnowe. Rozszerzają się lasy dębowe z pokrewną roślinnością. Ukazują się jodła i buk. W Alpach następuje rozprzestrzenienie lasów dębowych; zjawia się jodła i cis. Pod koniec litoriny obserwujemy nawrót suchego klimatu, zwanego subborealnym. Kop pen¹ określa go jako klimat analogiczny do obecnego klimatu środkowej Rosji. Gams i Nordhagen podkreślają² jego optymalne warunki bytowania ludzkiego. W lasach ukazują się polany. Panującym typem jest las sosnowo-dę-bowy z przewagą sosny w suchszych obszarach. Torfowiska wysychają, powstaje horyzont graniczny z Eriophorum Yaginałum i Calluna. Zwierciadła jezior podalpejskich opadają poniżej poziomu dzisiejszego. Proces zarastania odbywa się bardzo intensywnie. Po tym optymalnym okresie klimatycznym następuje wyraźne pogorszenie klimatu, który staje się chłodnym i nadmiernie wilgotnym. W torfowiskach rozwija się sphagnum. Poziom podalpejskich jezior podnosi się ponad dzisiejszy. Wydmy porastają lasem. Rozprzestrzeniają się drzewa liściaste, buki, klony i jodły. ZDanji znika sosna. Wymiera Trapa nałans?

Podobny układ stosunków klimatycznych, z małemi może zmianami, należy przyjąć i na naszym obszarze. Dowodzą tego, rozwinięte w ostatnich latach, badania pyłkowe. Specjalnie ważnemi dla Polski północno-zachodniej są prace A. P a sz e w s k i e g o,⁴ M. Thomaschewskiego,⁵ oraz J. M i-chonia i K. Mielczarka.⁶

Podają oni przekroje siedmiu torfowisk, doskonale ilustrowanych diagramami. W objaśnieniach nawiązują wahania przewodnich klimatycznie drzew do poszczególnych okresów klimatycznych, wyróżnionych przez badaczy skandynawskich i ich szkołę. Najważniejszą rolę w badaniach ich odgrywają: sosna, dąb, wiąz, brzoza, grab i leszczyna. Wielkie znaczenie mają, podane przez Thomaschewskiego, Michonia i Mielczarka, przekroje stratygraficzne.

Najniższy poziom przedstawia utwór denny torfowiska, złożony z mułu i resztek organicznych, zwany sapropelem. W diagramach' odpowiada mu

¹    Koppen i Wegener: 1. c., str. 244, tabelka.

²    Gams i Nordhagen: 1. c., str. 299 i tablica.

H. Gams: Die Erforschung der Klimaentwicklung in vorgeschichtlicher und ge-schichtlicher Zeit. Tagungsberichte der deutschen antropologischen Gesellschaft, 1926.

³    H. Gams u. R. Nodhagen: 1. c., str. 303 i tablica.

⁴    A. Pa szewski: Pollenanalytische Untersuchung einiger Moore in Nordwest-Polen. Odbitka z Acta Societatis Botanicorum Poloniae, Vol. V. Nr. 4. Warszawa 1928.

⁵    M. Thomaschewski: Pollenanalytische Untersuchung des Torfmoores Kalmusen

in Pomerellen. Kraków 1929.

⁶    J. Michoń i K. Mielczarek: Torfowisko w Chorzeminie w świetle analizy pyłkowej. Poznań. 1929.

⁷    Paszewski: 1. c. str. 362, fig. 36.

Thomaschewski: 1. c. str. 6—8.

Michoń i Mielczarek: 1. c. str. 14, tabl. IV.