8748915529

104 Badania geograficzne nad Polską północno-zachodnią.

Ziemski, stoją częściowo w zwartej grupie, np. Ociąż (pow. Ostrów), przeważnie jednak znajdują się w znacznych od siebie odległościach, np. Siedle-min (pow. Strzelno), częściowo Koszuty (pow. Środa).

Działalność kolonizacyjna niemiecka i polska przyczyniła się do przekształcenia typu osiedli skupionych, na typ skupiony z tendencją do rozproszenia.

Rozwój osiedli rozproszonych, rozpoczęty w XVIII i XIX wieku, trwa dalej. Obecnie powstałe na rozparcelowanych gruntach osady, należą właśnie do tego typu. Parcelacja obecna dąży nawet do rozsiedlenia istniejących już wsi. Na proces powstawania osiedli rozproszonych, złożyły się następujące zjawiska: 1) nowy typ kolonizacji, 2) lokacja uwłaszczonych włościan, 3) naturalny rozwój wsi i 4) parcelacja majątków. Uprzywilejowanie typu osadnictwa rozproszonego oraz gospodarki indywidualnej, przypolnej, w najnowszych czasach ma swoje głębsze przyczyny.

System osiedlania się rozproszonego jest, zdaniem ekonomistów i rolników, korzystniejszy w obecnych czasach. Odpowiada bardziej potrzebom gospodarki. Zagroda wzniesiona przy polu, pozwala właścicielom na intensywniejszą gospodarkę, pozwala pracować z mniejszym nakładem czasu i sił. Poza tern, gdy sięgniemy w dziedzinę stosunków gospodarczych, to znaczny wpływ na rozwój osiedli rozproszonych wywarła wolna konkurencja, jaka między uwłaszczonemi gospodarzami się rozwija. Wielkości gospodarstwa nikt obecnie nie ogranicza, zależy ona od zamożności właściciela, wytwarza się więc na skutek współzawodnictwa warstwa gospodarzy majętniejszych, którzy grupują w swoim ręku powyżej 100—200 mórg. Są to już prawie gospodarstwa folwarczne. Tak duże gospodarstwo czuje się ciasno w ramach wsi i wychodzi poza jej obręb. W dużych gospodarstwach zaznacza się przytem wzrost gospodarki hodowlanej, co wymaga większego podwórza i większej ilości budynków gospodarczych.

Jako przyczyny społeczne rozpraszania się wsi można wymienić zanik kultury społecznej wsi, jej umiastowienie. Wieś dawna, jako pewna, własnem życiem społecznem, towarzyskiem i gospodarczem, żyjąca jednostka, zaczyna zanikać. Fakt ten rzuca się w oczy każdego obserwującego. Zewnętrznym jego objawem jest zanik dawnego budownictwa, strojów, zdobnictwa, muzyki, pieśni ludowych. Wszystko wypiera potężny wpływ miasta. Zatraca się zwartość grupy społecznej wsi. Zycie wsi polskiej zlewa się z życiem sąsiednich miast i z ogólnem życiem całego społeczeństwa polskiego. Następuje indywidualizacja tego życia przy równoczesnem jego rozszerzaniu się, a osiedle wiejskie jest tylko innym warsztatem pracy, a nie inną jednostką kulturalną.

Dawne tereny kolonizacji niemieckiej, graniczące z Niemcami, w których ludność niemiecka dotąd mieszka, np. zachodnia część powiatu kępińskiego i powiat leszczyński, nie wykazują do dziś dnia rozproszenia wtórnego czy wtrąconego. Gdy podczas parcelacji niektórych obszarów Trębaczowa i Zby-czyny (pow. Kępno) w 1927 i 1928 r. przydzielono i scalono pola, gospodarze