8748915576

8 Badania geograficzne nad Polską północno-zachodnią.

cięż — jak sądzą — fakt ten zbyt skrajnie. Twierdzi on, że stosunki geograficzne dzisiejsze różnią się od stosunków w przeszłości historycznej jedynie w zakresie antropogeografji. Tymczasem nie ulega wątpliwości, iż różnice w krajobrazie fizycznym, choć bardzo małe, zachodzą¹ jednak i w tych ciasnych granicach czasu.

Daleko większe znaczenie ma paleogeografja, rozpatrująca liczne ukształtowania powierzchni ziemi i zmiany w nich zachodzące w obrębie niezmierzonych okresów czasu ². Z punktu widzenia geografji jednak największe znaczenie ma tylko końcowy rozdział paleogeografji, w którym formował się obecny krajobraz fizyczny. I tak np. dla obszarów niżu Srodkowo-europej-skiego ważnym bezpośrednio jest okres plejstoceński paleogeografji.

Człowiek, zjawiający się na ziemiach Europy Środkowej w pierwszym inter-glacjale (okres preszelski, szelski i dolny aszelski),³ jako mieszkaniec ziemi jest także przedmiotem badań najmłodszej paleogeografji. Ten właśnie końcowy rozdział paleogeografji, w którym pojawił się człowiek, posiada odrębne cele i metody. Stanowi on istotę geografji prehistorycznej.

Celem geografji prehistorycznej jest odtworzenie dawnych stosunków geograficznych, krajobrazu geograficznego szerszego, a więc tak w dziedzinie krajobrazu fizycznego, jak również w dziedzinie zjawisk antropogeograficz-nych. W oczach dyluwjalnego a nawet i wczesno-aluwjalnego człowieka dokonywały się wielkie zmiany w krajobrazie. W pośredniem tedy świadectwie ówczesnego człowieka doszukać się można wiadomości o krajobrazie geograficznym i dostosowaniu do niego warunków bytowania ludzkiego. Świadectw tych dostarczają badania prehistoryczne i paleogeograficzne.

Poszukiwania geograficzno-prehistoryczne mogą wyjaśnić lub ułatwić zrozumienie zjawisk, związanych z krajobrazem fizycznym,⁴ modelującym się w okresie przez badania objętym. Dotyczy to w pierwszym rzędzie dolin, teras, wydm i jezior. Bowiem obecność, względnie brak śladów człowieka, pochodzących z jakiegoś określonego okresu, ułatwi rekonstrukcję ówczesnego krajobrazu i pozwoli na datowanie prehistoryczne poszczególnych form.

Rozpatrywanie i rekonstrukcja zjawisk z geografji człowieka w odległych czasach przedhistorycznych jest najważniejszem zadaniem geografji prehistorycznej. Zagadnienia te zbliżają nas najbardziej do ogólnej syntezy geografji prehistorycznej. Geografja człowieka w czasach przeddziejowych bada w odtworzonym krajobrazie fizycznym rozprzestrzenienie i warunki bytowania człowieka. Zwłaszcza dział zależności człowieka od warunków fizycznych powi-

¹    Por. F. Wahnschaffe: Oberflachengestaltung des Norddeutschen V lachlandes. Stuttgart 1909, str. 341—350.

²    E. Daque: Grundlagen u. Methoden der Palaogeographie. Jena 1915, str. 5.

³    H Menzel: Die palaontologischen Grundlagen fur die Chronologie des Diluvial-menschen. Ztschr. f. Ethnologie, 1914, str. 247

F.W i e g e rs: Diluviale Vorgeschichte des Menschen, I. Bd. Stuttgart, 1928, str. 162—167.

⁴    P. Deffontaines: Sur la geographie prehistorique. Annales de Geographie 1924, str. 20.