8748915709

26 Badania geograficzne nad Polską północno-zachodnią.

zentanci kultury dolno-tardenuaskiej (starszej), ceramiki wstęgowej i prafińskiej. Klimatowi subborealnemu odpowiadają III i IV okres neolitu, epoka bronzowa i okres halsztacki.

Załączona na str. 27 tablica przedstawia przypuszczalny układ faz Bałtyku wedle Munthego, okresów klimatycznych podług ostatnich badań pyłkowych,¹ ułożonych na podstawie schematu Blytta-Sernandera i kultur prehistorycznych. Podałem zmiany poziomu Bałtyku wedle najnowszych prac Antevsa.² Wreszcie dodaję przypuszczalną chronologję teras warciańskich według stanu rzeczy w II rozdz. i w myśl rozważań, zawartych w VI rozdziale niniejszej pracy.

Najstarsze kultury na obszarze północno-zachodniej Polski reprezentuje kultura świderska i dolno-tardenuaska. Górną granicę ich stanowi początek litoriny.³ Odpowiadają one zatem yoldji i ancylusowi, a więc przypadają na klimat subarktyczny i borealny.

Gams i Nordhagen⁴ kładą początek klimatu subborealnego pod koniec H-go okresu neolitu, wobec czego kultury starszej ceramiki wstęgowej i prafińskiej, które należą do II okresu,⁵ przypadają na koniec klimatu atlantyckiego. Klimat subborealny towarzyszy III i IV okresowi neolitu, całej epoce bronzowej i okresowi halsztackiemu, w końcu którego zmienia się klimat na subatlantycki, trwający do czasów ostatnich.⁶

Krukowski/ rozważając zagadnienie stratygrafji wydm, wyróżnia w nich trzy zasadnicze poziomy: dolny piasek wydmowy, próchnicę kopalną i górny piasek wydmowy. Wskazuje on, iż w dolnym piasku wydmowym występują zabytki tardenuaskie, azylskie, świderskie i młodsze magdaleńskie; w próchnicy neolit i eneolit, chociaż także znajdują się tam i zabytki gómo-tardenuaskie, a nawet i (rzadko) starsze kultury; w górnym wreszcie piasku wydmowym neolit i epoki metalowe.

Kozłowski,⁸ opierając się na pracy Krukowskiego/ Sawickie-

¹    Paszewski, Thomaschewski, Michoń i Mielczarek,

²    E. Antevs: On the Late-glacial and Post-glacial History of the Baltic. The Geo-graphical Review. 1922, r. XII, str. 605, tablica.

³    L. Kozłowski: Młodsza epoka kamienna w Polsce. Lwów 1924, str. 6 i 23.

S. Krukowski: O wieku wydm Niżu polskiego z punktu widzenia ich prahistorji i zastoisk, cofającego się lodowca. Posiedzenia naukowe P. I. G. 1922, str. 25.

⁴    Gams u. Nordhagen: I. c., tablica.

⁵    K. Jażdżewski: Przyczynki do znajomości kultury prafińskiej w Polsce zach. Przegl. Archeolog, t. III, str. 200—201.

W świetle najnowszych badań (A. Europeus: „Die relative Chronologie d. steinzeit-lichen Keramik in Finnland". Acta archaeologica. Kopenhaga 1930, t. I. z. 3, str. 216) staje sie bardzo prawdopodobną konieczność przesunięcia kultury prafińskiej do IV okresu neolitu.

L. Kozłowski: Epoki bronzu, str. 15.

J. Kostrzewski: Kultura przedhistoryczna województwa pomorskiego. Toruń 1929. Zusammenfassung, str. 2.

⁶    Pewnych wiadomości o związku kultur prehistorycznych z poszczególnemi okresami klimatycznemi na naszym obszarze dostarczyć mogą jedynie badania pyłkowe tych torfowisk, które zawierają zabytki prehistoryczne.

⁷    St. Krukowski: I. c., str. 25.

⁸    L. Kozłowski: Wczesna, starsza i środkowa epoka bronzu w Polsce. Lwów 1928 str. 4—9.

⁹    St. Krukowski: O wieku wydm, 1. c.