Obserwacja jako pomiar nieinwazyjny

„Obserwacja to taka metoda zbierania informacji, która wykorzystuje już istniejące i powstałe bez udziału badacza dane”.

	Obserwacja	Test	Rozmowa	Interwencja
Stopień ingerencji	0 lub +	+	++	+++

1. „Dane obserwacyjne powstały pod nieobecność badacza i bez związku z badaniem”

(Analiza pamiętników z dzieciństwa, obserwacja dziecka podczas przerwy szkolnej)

2. Dane obserwacyjne powstały w innych celach niż te, które stawia sobie badacz

(Obserwacja wskaźników napięcia podczas wypełniania testu inteligencji Weschlera).

Opracowano na podstawie:Paluchowski, W., J. (2007). Wykład: diagnoza psychologiczna.

Obserwacja potoczna i psychologiczna (pedagogiczna)

1. Wszyscy jesteśmy obserwatorami„Potocznie rozumiana obserwacja zachowania w codziennych relacjach społecznych oznacza bezpośrednie spostrzeganie cech i zachowań innych ludzi oraz ich subiektywną interpretację” (Suchańska s. 194).

2. Obserwacja potoczna a psychopedagogiczna

	Obserwacja potoczna	Obserwacja psychopedagogiczna
Celowość	O.P. nie posiada celu w ogóle lub cel(e) nie są ściśle określone i uświadomione	O.P.P. posiada ściśle określony cel
Ścisła procedura:	Nie ma procedury. O.P. jest intuicyjna i zależna od umiejętności obserwatora	Sposób przeprowadzenia O.P.P. jest wyznaczony przez ścisłe procedury
Sposób interpretacji danych	Intuicyjny, w niektórych przypadkach pogłębiony o refleksję	Refleksyjny, o ustalonej procedurze
Interpretacja	Odnosi się do wiedzy osobistej obserwatora	Odnosi się do wiedzy profesjonalnej diagnosty (w. osobista, teoretyczna i empiryczna)

Opracowano na podstawie:Suchańska, A. (2007). Rozmowa i obserwacja w diagnozie psychologicznej. Warszawa: wydawnictwa akademickie i profesjonalne.

Obserwacja potoczna i psychologiczna - Celowość

„Diagnoza jest to rozpoznanie istoty i uwarunkowań złożonego stanu rzeczy na podstawie obserwacji jego cech (objawów) oraz znajomości ogólnych prawidłowości panujących w danej dziedzinie (Paluchowski, 2007, s.12)”.





Pytania diagnostyczne (funkcja obserwacji):

1. Potrzeby postawienia diagnozy (f. deskryptywno - ewaluatywna) (obserwacja dziecka na potrzeby wystawienia diagnozy ADHD, obserwacja małego dziecka na potrzeby wystawienia opinii o jego funkcjach intelektualnych);

2. Potrzeby dokonania selekcji (f. deskryptywno - ewaluatywna, predykcyjna)(obserwacja postępów edukacyjnych dziecka, ocena dojrzałości szkolnej dziecka);

3. Potrzeby przeprowadzenia interwencji (f. eksplanacyjna, korekcyjna)(obserwacja przeprowadzona na rzecz zmiany zachowania lub sytuacji dziecka)

Opracowano na podstawie:Suchańska, A. (2007). Rozmowa i obserwacja w diagnozie psychologicznej. Warszawa: wydawnictwa akademickie i profesjonalne. Paluchowski, W., J. (2007). Diagnoza psychologiczna. Proces - narzędzia -standardy. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.

Obserwacja potoczna i psychologiczna - Procedura 1

1. Rodzaje obserwacji ze względu na stopień interwencji diagnosty

Rodzaj obserwacji	Opis metody	S. ingerencji
Obserwacja nieingerująca	O. zachowania dziecka w warunkach naturalnych, bez żadnego wpływu na jego przebieg.	Żadny
Obserwacja z ingerencją diagnosty	O. zachowania dziecka w zaaranżowanej przez badacza sytuacji, w której prowokuje on zachowanie dziecka	Różny
Obserwacja uczestnicząca	O. zachowania dziecka, w której badacz wchodzi z nim w interakcje, będąc uczestnikiem zaaranżowanej sytuacji	Niewielki lub umiarkowany
Obserwacja w sytuacji ustrukturowanej	O. w sytuacji w, której diagnosta wyznacza zadania dla dziecka rejestrując sposób funkcjonowania badania w trakcie wykonywania zadań	Umiarkowany lub znaczny

Opracowano na podstawie:Suchańska, A. (2007). Rozmowa i obserwacja w diagnozie psychologicznej. Warszawa: wydawnictwa akademickie i profesjonalne.

Obserwacja potoczna i psychologiczna - Procedura 2

2. Rodzaje obserwacji ze względu na zakres obserwowanego zachowania.

Obserwacja analityczna	O. w trakcie której precyzyjnie określa się przedmiot obserwacji i możliwie obiektywnie rejestruje się wszystkie reakcje dziecka z wyłączeniem interpretacji.
Obserwacja czasowych próbek zachowania	O. ta ma na celu sprawdzenie czy w określonych odstępach czasu pojawia się interesujące diagnostę zachowanie. Stosuje się ją wobec zachowań pojawiających się regularnie, kiedy nie można podjąć próby uzyskania pełnej rejestracji.
Rejestracja próbek zachowania	O. ta w odróżnieniu od powyższej zakłada obserwowanie dziecka/grupy w jakimś okresie czasu i rejestracje wystąpienia interesującego go zachowania wraz z jego charakterystyką (częstość, czas, intensywność, etc.)
Metoda próbek sytuacyjnych	O. ta ma na celu poznanie cechy lub zachowania względnie stałego (niezależnego od sytuacji). Dlatego planuje się ją w różnych, starannie dobranych sytuacjach.

Opracowano na podstawie:Suchańska, A. (2007). Rozmowa i obserwacja w diagnozie psychologicznej. Warszawa: wydawnictwa akademickie i profesjonalne.

Obserwacja potoczna i psychologiczna - Procedura 3

3. Rodzaje obserwacji ze względu na stopień strukturalizacji i standaryzacji

Obserwacjaswobodna	Forma: D. notuje określone, wybrane przez siebie reakcje badanego w trakcie trwania postępowania diagnostycznego. Notatka z badania ma formę opisu; dopiero protokół zawiera interpretacje danych. Zastosowanie: w trakcie rozmowy diagnostycznej/etapów postępowania diagnostycznego Cel/funkcja: dostarczenie dodatkowych (!) danych do weryfikacji hipotez diagn.
Obserwacja strukturalizowana i standaryzowana	Forma: diagnosta określa przedmiot O., jego wskaźniki, warunki O., sposób rejestracji i kodowania O. oraz interpretacji danych. Zastosowanie: w trakcie rozmowy diagnostycznej/etapów postępowania diagnostycznego Cel/funkcja: dostarczenie podstawowych (!) danych do weryfikacji hipotez diagn.

Skale obserwacyjne (ad. Sposób rejestracji i kodowania):

1. Mogą opisywać one niemal wszystkie zachowania dostępne obserwacji

2. Arkusze skal obserwacyjnych składają się z szeregu stwierdzeń (będących wskaźnikami danego zachowania) oraz przyporządkowanych do nich skal ocen, na które nanosi się obserwacje zgodnie z podanym kluczem.

Opracowano na podstawie:Suchańska, A. (2007). Rozmowa i obserwacja w diagnozie psychologicznej. Warszawa: wydawnictwa akademickie i profesjonalne.

Sposób interpretacji danych obserwacyjnych

1. Dane: zbiór niepołączonych ze sobą faktów, tj. obiektywnych wydarzeń lub charakterystyk jakiegoś przedmiotu/osoby. O danych mówimy, kiedy są one zapisane na jakimś nośniku.

2. Wskaźnik: „Wskaźnikiem jakiegoś zjawiska (A) nazywamy tylko takie inne zjawisko (B), którego zaobserwowanie umożliwia stwierdzenie obecności zjawiska pierwszego (A), z prawdopodobieństwem co najmniej wyższym od przeciętnego” (S. Nowak, 1965). Są to dane mające wartość diagnostyczną!

3. Informacje: dane (a również wskaźniki), które zostały uogólnione i w jakiś sposób uporządkowane
   (poddane procesowi kategoryzacji i klasyfikacji).

4. Interpretacja: korzystając ze wskaźników i informacji zmierza do:a) znaczenia i sensu ,jaki badany nadaje swoim doświadczeniem i/lubb) wyjaśnia opisywany stan rzeczy poprzez wskazanie jego przyczyn.

Opracowano na podstawie:Suchańska, A. (2007). Rozmowa i obserwacja w diagnozie psychologicznej. Warszawa: wydawnictwa akademickie i profesjonalne. Paluchowski, W., J. (2007). Diagnoza psychologiczna. Proces - narzędzia -standardy. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.

Obserwacja potoczna i psychologiczna - Interpretacja

1. Rola wiedzy diagnosty w interpretacji danych obserwacyjnych:

1. Wiedza teoretyczna:

• Pozwala traktować reakcje i złożone zachowania jako wskaźniki stanów i procesów psychicznych oraz właściwości psychicznych (teorie temperamentu, psychodynamiczne koncepcje charakteru, teorie konstytucjonalne, teorie ewolucyjne i psychobiologiczne)

• Daje „rusztowanie”, dzięki któremu możliwa jest wybór wskaźników spośród danych obserwacyjnych oraz ich prawidłowa interpretacja.

2. Wiedza empiryczna (badawcza):

Na podstawie poszczególnych, specjalistycznych badań (np. badania nad mimiczną ekspresją emocji, zachowań niewerbalnych, ekspresją pantomimiczną, wyglądem), pewne reakcje lub zachowania można zaklasyfikować jako wskaźniki poszczególnych stanów jednostki.

3. Wiedza osobista:Jest sumą wiedzy teoretycznej i empirycznej posiadanej przez konkretnego diagnostę.

2. Rola doświadczenia diagnosty w interpretacji danych obserwacyjnych.

Opracowano na podstawie:Suchańska, A. (2007). Rozmowa i obserwacja w diagnozie psychologicznej. Warszawa: wydawnictwa akademickie i profesjonalne.

PODSUMOWANIE

1. Wniosek: O. psychologiczną od pedagogicznej odróżnia, nie cel, lecz przede wszystkim zadanie, któremu ona służy.

2. Wniosek: Obserwacja psychologiczna i pedagogiczna od potocznej odróżnia ściśle określony sposób postępowania.

3. Wniosek: Obserwację psychologiczną i pedagogiczną od potocznej odróżnia ściśle określony sposób interpretowania danych obserwacyjnych.

4. Wniosek: Obserwacje psychologiczną i pedagogiczną od potocznej odróżniają odwołania do teorii i badań naukowych.

Wskaźniki

Interpretacja

Opis

Dane

Informacje

ZADANIE DIAGNOSTYCZNE:Rozpoznanie stanu rzeczy na potrzeby konkretnego oddziaływania

PYTANIE DIAGNOSTYCZNE:Poszukujemy na nie odpowiedzi w toku obserwacji (diagnozy)

CEL: Rozpoznanie stanu rzeczy na potrzeby racjonalnego działania