Pieniądz - powszechny ekwiwalent tzn prawnie uznany i powszechnie akceptowany środek płatniczy. Współcześnie 2 rodzaje równorzędne:
*p gotówkowy - banknoty i monety*p bezgot - bankowy-istnieje w formie zapisów na kontach bankowych Funkcje:
*jest miernikiem wartości i nie potrzeba mieć P by to mierzyć *środek wymiany w handlu na rynku*środek płatniczy tzn. że służy do jednostronnego przekazywania wartości np. mandat*służy do przechowywania wartości czyli tzw. tezauryzacji pełnią tą funkcje w okresach krótkich i średnich natomiast gorzej w długich bo zmienia się wartość P *niektóre P (powszechnie uznane)są wymienialne i służą jako P światowy
Jeżeli P źle spełni swoją funkcję to następuje ucieczka od P i pojawiają się substytuty P którymi są albo P innych krajów albo złoto lub inne dobra które charakteryzują się dużą płynnością.
Ewolucja form pieniądza * P zmieniał się i zmienia wraz z rozwojem cywilizacji ludzkiej i jest wytworem tej cywilizacji *jako 1 powstał p.towarowy *p. to było zarówno dobro użyteczne(towary) jak również symboliczne *funkcje p.przejmuja kruszce metali, w tym szlachetnych(złota, srebra) z uwagi na swa trwałość *powstaje pełnowartościowy p.monetarny, sa bite monety, które zawieraja wizerunek władcy oraz takie, które mowia o wartości P (jako 1 monety bil krol krezus) *powstanie niepełnowartościowego p.monet; nie zawiera tej ilosci zlota *p.papierowy-banknot-pocz były wydawane przez banki świadectwa posiadania P w banku, z czasem zaczely funkcjonowac *p.plastikowy-karta platnicza
Ewolucja systemów pieniężnych- są to reguły jednolite funkcjonowania P w danym kraju- pierwsze systemy w Europie w XVIII wieku. *system P pełnego złotego tzn. taki system gdzie każdy obywatel mógł iść i wymienić P na złote monety. Emitowano i drukowano tylko tyle P na jaki było pokrycie w złocie.
*połowa XIXw system P złotego niepełnego tzn. emitowano więcej P niż wynosiły zapasy złota (wszyscy nie wymienią a wynikało to z tego że był rozwój przemysłu i w związku z tym brakowało pieniądza- do 1914r.)
*okres międzywojenny - powrót do systemu P złotego tzw. Sztabowo dewizowego- nie w monetach ale w sztabach, nie ma wymienialności na złoto dla obywatela ale zostaje ona zachowana między państwami
*po II WŚ system P papierowego tzn. że P jest niewymienialny na złoto i nie zależy od złota. Najdłużej wymienialność na złoto zachował dolar amer do 1971r. do tzw. Kryzysu walutowego
Wartość P współcześnie zależy od ilości wyemitowanego P w relacji do poziomu rozwoju gospodarczego tj. ilości dóbr i usług na rynku. Współczesnie o ilości P nie decyduje rzad tylko NBP.
Jeżeli podmiot decydujący o ilości P sprawi, że będzie go w gospodarce więcej to mamy do czynienia z INFLACJĄ i spadkiem wartości P, brakami towarowymi i odwrotnie jeśli ta realna ilość P będzie mniejsza to mamy do czynienia z DEFLACJĄ - spadek cen i wzrost wartości P oznacza kłopoty ze zbytem
Na r pienieznym istotna role odgrywaja banki i sa one pośrednikami w obrocie P. mogą przyczyniać się do wzrostu gospodarczego a ich główna funkcja polega na przemieszczaniu wolnych środków finansowych (nawet małych i przejściowo wolnych) do podmiotów które potrzebują zasilenia finans i mogą wykorzystać środki na inwestycje i środki gospodarcze. W każdym kraju istnieje system bankowy , składa się on z banku centralnego i pozostałych banków komercyjnych. Funkcje banku central: *bank dla innych banków *jedyny bank uprawniony do emisji pien Got *nadzoruje i kontroluje banki komerc i cały rynek pieniężno kredytowy *pełni funkcje usługowe w stosunku do państwa *Pełni swoje funkcje kontrolno-nadzorcze poprzez 3 podst instrumenty: ~BC ustala stopy % dla swoich kredytów które udziela bankom komerc i w ten sposób pośrednio oddziaływuje na % banków komerc (jak to % rośnie to podaż pieniądza na rynku maleje) ~ bank centr ustala tzw. Obligatoryjne stopy rezerw bankowych. Jak te stopy rosną to banki mogą udzielać mniej kredytów. Stopy rezerw mają przeciwdziałać upadłości banków ~operacje na otwartym rynku które polegają na sprzedaży w imieniu państwa pap wart takich jak bony, weksle skarbowe i obligacje-to pap z określonym terminem wykupu wraz z % i są formą zaciągania przez rząd kredytu.
Kiedy BC sprzedaje pap wart to spada ilość P na rynku. Gdy skupuje wczesniej sprzedane to rosnie ilość P na rynku. Operacje wpływają na jego podaz. BC pelni w gosp inne funkcje usługowe. Prowadzi rach budżetu panstwa, oddziaływuje na rynek walutowy i tworzy rezerwy walutowe.
F. bank komerc: *f bierna - banki komercyjne przyjmują wkłady tzw. Depozyty *f aktywna -udzielają kredytów *pełnią różne funkcje usługowe np. wymiany walut, maklerskie
*zarabiają gł na różnicy % między kredytami i depozytami, z reguły %kred jest wyższe niż depoz. Sa rozne rodzaje kred i depoz(rozne %) roznica to tzw marza hurt przeznaczona na pokrycie kosztow banku i na wygospodarowanie zysku.
Banki mogą w istotny sposób przyczynic się do wzrostu pod P na rynku poprzez tzw. Kreacje pieniądza bankowego-jest ona możliwa z uwagi na istnienie obrotu bezgotówkowego i polega na tym, że banki mogą udzielać kredytów na większą łączną sumę niż wynoszą depozyty bankowe. Gdyby banki wszystkich kredytów udzielały w formie gotówkowej to nie byłoby kreacji
Kreacja zależy od: *tzw. Stopy wycieku gotówki- im większa tym kreacja mniejsza *stopy rezerw bankowych udzielanych przez Bank cent, im większa stopa tym możliwość kreacji mniejsza.
Kredytu udziela wierzyciel dłużnikowi na pewien okres czasu pod warunkiem zwrotu i dodatkowym wynagrodzeniem czyli %
Rodzaje:
Cel przeznaczenia:
*konsumpcyjne-przeznaczone na zakup srodkow konsumpcyjnych przez dłużnika *gospodarcze-na rozwoj gospodarczy: -obrotowe - zakup środków obrotowych do 1 roku -inwestycyjne - zakup maszyn , budowli, średnio lub długoterminowe
sposób zabezpieczenia wierzyciela: *hipoteczne - pod zastaw nieruchomości
*lombardowe - pod zastaw ruchomości *wekslowe - weksel to pisemna gwarancja spłaty kredytu przez dłużnika;sa rozne rodz weksli:finans, towarowe, gdzie występują 3 podmioty *obligacyjne - emitent i sprzedający obligacje jest dłużnikiem,a kupujący wierzycielem - stałe, z góry określone oprocentowanie
Okres: *krótkookresowe-do 1 roku *średnioo-1-3/5lat *długoo-pow 3/5 lat
Oprocentowanie jest to cena jaką trzeba zapłacić za korzystanie z cudzych P a jednocześnie to wynagrodzenie dla wierzyciela że się wyrzeka na jakiś czas dysponowania swoją własnością. Jak każda cena zależy od pop i pod na P w formie kredytów. Na zróżnicowanie wielkości % wpływ ma też wiarygodność dłużnika, czas kredytu, forma zabezpieczenia
Rozróżnia się % nominalne tj takie jakie podają banki dla kredytów i depozytów; na %nom składa się % realne+stopa inflacji % realne jest pomniejszone o stope inflacji: %real=%nom-stopa inflacji.
Stopa nominalna uwzględnia stopę inflacji i im jest ona wyższa tym wyższe % nom.
Teoret %real powinno być >0 i <przeciętnej stopy zysku dlatego by opłacało się wziąć kredyt na przeciętnie opłacalną działalność oraz by moc spłacić ten kredyt. W praktyce zdarza się, że realna wartość pieniadza zlozona w formie depozytu jest wieksza niż ta która otrzymamy po pewnym czasie lacznie z %.
Stopa % odgrywa b dużą rolę w gospodarce-jest norma efektywności gospodarowania. Kiedy jest ona zbyt wysoka to:
-hamuje wtedy wzrost gospodarczy, ogranicza możliwość inwestowania w oparciu o kredyty które stają się coraz droższe.
-Ogranicza też pop konsumpcyjny i zakres kredytów a pop ten ma istotny wpływ na decyzje producentów- pop pobudza wzrost gospodarczy
Gdy % jest zbyt niskie to:
*sprzyja marnotractwu P i przeznaczania go na mało efektywne cele *nadmierna konsumpcja
Rodzaje stóp procentowych w gosp:
*stopy Banku Centralnego *stopy w obrocie międzybankowym *stopy dla klientów banków komerc dla depozytów i kredytów *stopy na rynku kapitałowym.
Wszystkie te stopy tworzą pewien system % - są wzajemnie powiązane.
Rynek kapitałowy
To taki gdzie towarem są pap wart- średnio i długoterminowe tj akcje i obligacje
Funkcje tego rynku są zbliżone do funkcji banków i rynku pieniężnego
*funkcja allokacyjna - ma on ułatwiać przemieszczanie się wolnych środków finan od podmiotów które posiadają te środki do podmiotów (spółek akcyjnych lub budżetu państwa), które potrzebują zasilenia finansowego
*funkcja majątkowa - oznacza ze pewne podmioty tj s.a. mogą zwiększać swój kapitał i potencjał finansowy poprzez emisję i sprzedaż akcji *funkcja informacyjna i wartościująca - pozwala na wyceny majątku s.a. w różnych momentach czasu
akcje- są dowodem współwłasności - ich posiadacz staje się współwłaścicielem jakiejś części majątku przedsiębior w formie s.a. Akcje uprawniają do:
*głosowania na wolnym zgromadzeniu akcjonariuszy *dają prawo do udziału w zyskach danego przedsiębiorstwa - czyli DYWIDENTY jej wysokość nie jest jednak z góry określona i zależy od tego czy przedsiębiorstwo będzie miało w przyszłości zyski i jak je podzieli.
akcje uprzywilejowane
*mogą dawać gwarancję min zysku *mogą uprawniać do większej ilości głosów na 1akcje *w razie bankructwa spółki są zawsze spłacane przed zwykłymi
Obligacje-dokumenty dłużne, gdzie z gory określone jest % czyli wynagrodzenie dla wierzyciela; latwiej jest tu przewidzieć ile otrzymamy w momencie wykupu obligacji.Obli to dokum które się sprzedaje z gwarancja wykupu po jakims okresie czasu wraz z %.
Cena rynkowa akcji i oblig zalezy od pop na dany rodzaj akc/oblig i pod tego pap na Rynku kapitał. Z kolei na pop i pod wpływa wiele roznych czynnikow mniej lub bardziej przewidywalnych. Jednym z nich jest przewidywana zyskowność, danego pap ktora zalezy w przyp oblig od %,a w przyp akcji od przewidywania stopy dywidendy. Im wieksza jest przewidywana zyskowność tym wiekszy pop na dany pap i na ogol mniejsza jego pod, czyli cena rosnie. 2czynnikiem jest bankowa stopa%, gł depozytow. Jeśli ta stopa rosnie to rosnie równocześnie opłacalność depozytow bankowych nastepnie zatem odplyw P z rynku kapitałowego i zmniejszenie pop na pap wart. 3czynnikiem wpływającym na ceny sa psychologiczne info roznego typu które mogą spowodowac zmiane cen i sa Malo przewidywalne.
Pap wart-akcje i oblig współcześnie występują w formie zdematerializowanej (zapisach na kontach bank)
podmioty na rynku
*Komisja Papierów Wartościowych - w imieniu państwa nadzoruje i kontroluje ten rynek tzn udziela licencji maklerskich, określa wymogi jakie muszą spełniać inwestorzy chcąc zaistnieć na giełdzie
*giełda jest to rynek hurtowy gdzie kupować i sprzedawać mogą pośrednicy, maklerzy. Rolą giełdy jest wycena poszczególnych pap uwzględniająca pełne rozpoznanie pod i pop pap w danym momencie; obecnie na polskim rynku kapit istnieja 3 rynki:*podst-notowane sa duze s.a. które spełniają określone wymogi *równoległy-notowane sa zdecydowanie mniejsze s.a. *blokowy-w blokach po100 szt sprzedaje się oblig
*biura maklerskie - pośrednicy w obrocie pap, działaja na zasadach komercyjnych czyli pobieraja prowizje za zrealizowane transakcje
*inwestorzy - ci co inwestują w pap wart:*długookresowi - kupują i nastawiają się na zyski z dywidendy albo % obligacji *inwestorzy gracze (spekulanci) - kupują relatywnie tanio i chcą stosunkowo szybko sprzedać z jakimś zyskiem. Korzyści które osiągają zależą od szybkości operowania.
Z uwagi na to, że ryzyko związane z uczestnictwem w rynku kapitał jest duże zwłaszcza w odniesieniu do akcji istnieją metody które pozwalają je nieco zmniejszyć ale nie wyeliminować poprzez:*dywersyfikacje pakietu pap *dokonanie decyzji po analizie sytuacji.2 rodzaje analizy: ~fundamentalna - posługują się nią inwestorzy długookresowi i polega na badaniu wyników finans spółek, przewidywaniu ich perspektyw rozwojowych np. kontraktów~techniczna - posługują się nią inwestorzy gracze i polega na śledzeniu zmiany cen i trendów długookresowych w tym zakresie *istnieją wskaźniki rynkowe które mogą pomagać przy wyborze ~wskaźnik zysku na 1 akcje:Z/1 akcja = zysk netto:ilość wyemitowanych akcji ~wskaźnik ceny rynkowej: Wskaźnik ceny = cena rynkowa: Z/ 1akcje
Gracze powinni kupować tanie akcje. Gdy chcą unikać ryzyka to powinien być wysoki wskaźnik ceny
Lokata pośrednia kapitału to taka gdzie powierzamy nasze P komuś kto będzie nimi obracał i dzielił zyskiem a sami nie angażujemy się w dział gosp
Są 3 podst lokaty:
*bankowe - są najmniej ryzykowane i zyskowne
*obligacje - nieco wyższe % czyli zysk ale nieco większe ryzyko - występuje wtedy kiedy musimy wycofać się z lokaty w obligacje przed terminem wykupu tej obligacji. Wtedy musimy ją sprzedać na rynku kapit i nie mamy gwarancji co do wysokości ceny
*akcje potencjalne - najwyższy zysk ale i można najwięcej stracić - grozi bankructwem