POJĘCIE I CECHY WYCHOWANIA 13.11.08r.
Pojęcie wychowania.
Na ogół wychowanie jest przyjmowane jako proces lub jako wynik czy produkt oddziaływań wychowawczych. Nas interesować będzie wyłącznie wychowanie jako proces i to w wąskim rozumieniu, odnoszącym się przede wszystkim do sfery emocjonalno motywacyjnej dzieci i młodzieży, w mniejszym natomiast stopniu do rozwijania ich pod względem emocjonalnym. wychowanie zgodnie z większością definicji utożsamiane jest z oddziaływaniem na psychikę i zachowanie człowieka. Takie podejście sugeruje nadmierne kierowanie rozwojem człowieka w procesie wychowania. Wiele definicji wychowania akcentuje nie tyle wywieranie bezpośredniego wpływu ile wspomaganie wychowanków w naturalnym i spontanicznym rozwoju (obecne wychowanie ukierunkowane jest na takie właśnie myślenie - jest zatem procesem interpersonalnym).
CECHY WYCHOWANIA: - wyżej przedstawiona definicja wychowania nie wyczerpuje w całości jego znaczenia, wychowanie jednak charakteryzuje się cechami, które ułatwiają jego rozumienie:
złożoność wychowania - zachowanie człowieka zależne jest od uwarunkowań zewnętrznych (w tym także oddziaływań wychowawczych), jak również uwarunkowań wewnętrznych, czyli osobistych przeżyć i doświadczeń człowieka (potrzeby, aspiracje, motywy dążeń oraz funkcjonowanie organizmu łącznie z centralnym układem nerwowym i układem gruczołów dokrewnych.) Także wszystko co oddziałuje z zewnątrz człowieka wpływa na ogół w sposób okrężny tj. przez jego uwarunkowania wewnętrzne. Takim uwarunkowaniom podlega także proces wychowania, niezależnie od tego czy dostrzega się w nim charakter interwencyjny czy proces samorzutnego rozwoju. W każdym przypadku bowiem mamy do czynienia z takim samym lub podobnym mechanizmem regulacji zachowań ludzkich.
Intencjonalność wychowania - oznacza ona, że wychowawca jest świadomy celów jakie pragnie realizować w wyniku planowo organizowanej działalności wychowawczej. Ma się tu na myśli działalność zawodowych jak i niezawodowych wychowawców. Nawet w przypadku świadomego przeciwstawienia się wychowaniu jako celowemu oddziaływaniu na wychowanka nie jest możliwe całkowite rezygnowanie z jakichkolwiek celów z nim związanych. Intencjonalności nie jest także pozbawiona działalność wychowawcza, w której wywieranie wpływów ogranicza się tylko do “kibicowania” rozwojowi i samorealizacji wychowanków
Interakcyjność wychowania - proces wychowawczy ma miejsce zwykle w warunkach współdziałania ze sobą wychowawcy i wychowanka, odbywającego się na zasadzie wzajemności lub sprzężenia zwrotnego (oddziaływania co najmniej dwukierunkowego)
Relatywność wychowania - wiąże się z trudnościami jakich nastręcza przewidywanie skutków oddziaływań wychowawczych. Przewidywanie to ma raczej charakter hipotetyczny. Wynika to w znacznej mierze ze złożoności procesu wychowania, jak również ze złożonej dynamiki osobowości ludzkiej. Wychowanie stanowi tylko jeden z wielu wpływów na wychowanków. Wśród czynników wywierających znaczący wpływ na psychikę i zachowanie się dzieci i młodzieży są ponadto niezamierzone wpływy środowiska, środki masowego przekazu, itp.
Długotrwałość wychowania - człowiek podlega przemianom własnej osobowości przez całe niemal swoje życie. Dlatego o wychowaniu można mówić zarówno w odniesieniu do dzieci i młodzieży jak i osób dorosłych, a nawet starych. Długotrwałość wychowania łączy się także z systematycznością, co ma znaczenie dla ciągłego pogłębiania osiągniętych wyników.