Emocje i motywacja

Emocje: przeżycia, odczucia, uczucia, związane z obiektem, zdarzeniem, wywołują reakcję; związane ze zjawiskami fizjologicznymi; trwają stosunkowo krótko; wpływają na siebie; ekspresja; wpływają na sądy i opinie; wpływają na motywację

• uczucia, przeżycia, odczucia - mogą być używane zamiennie

• emocje mają swoją przyczynę, nastroje nie zawsze

• wywołują reakcję - np. programują do walki lub ucieczki

• trwają stosunkowo krótko - kilka, kilkanaście sekund

• pomagają w przystosowaniu się do środowiska

3 komponenty emocji (wg Reykowskiego)

1. Pobudzeniowy - zmiany somatyczne, które powstają w sytuacji przeżywania emocji; zmiany fizjologiczne

2. Afektywny - (znak) - dodatnie i ujemne

3. Treściowy - specyficzne cechy obiektu, które wywołują emocje. Treść jest związana z tym, jak reakcja będzie przebiegać; mówi, do jakich potrzeb organizmu adresowany jest czynnik

• reakcje zewnętrzne

• konkretne zachowania

• konkretna ekspresja

• motywacja

Funkcje emocji

Typy konsekwencji

1. zamierzone i niezamierzone

2. krótkofalowe i długofalowe

3. szczególne i typowe

4. indywidualne i grupowe (biologiczne, społeczne)

Jaką funkcję pełnią emocje?

Każda emocja pełni inne funkcje

Dlaczego przeżywamy emocje?

Funkcje emocji (Clore) - dostarczanie informacji (za pomocą ekspresji)

Hamować czy wyrażać?

• Od początku uczymy się samokontroli

• każde ekstremum jest negatywne

• złoty środek, ale z lekkim naciskiem na wyrażanie

Związek emocji z przetwarzaniem informacji

Emocje a sądy

Emocje a zachowanie

Lavenson

• funkcje interpersonalne

• funkcje intrapersonalne

Kłamstwo:

• ruch gałek ocznych, dużo ruchów manipulacyjnych

• dotykanie twarzy

• unikanie lub nadmierny kontakt wzrokowy

• zmiana tonu głosu, drżenie - osoba, która kłamie - wyższy ton głosu

• mimika - za długa ekspresja

• kontrola postawy ciała

• uśmiech (często niesymetryczny)

• dłuższe pauzy

• wypowiedzi krótsze

• źrenice rozszerzone

• błędy gramatyczne

• dużo szczegółów

• częstsze mruganie

Emocje:

• zawstydzenie

• strach

• poczucie winy

• zaskoczenie

• mikroekspresja 1/25 s

Mężczyźni lepiej rozpoznają kłamstwa

Ewolucja czy kultura?

To, jak ekspresja będzie przebiegać, jest uwarunkowane kulturowo

Międzykulturowe różnice

Noworodki:

• płacz - zaraz po urodzeniu

• 3-4 tygodnie - uśmiech, złość, smutek

• 7 miesięcy - strach

• 1 rok - nieśmiałość, wstyd

Ekspresja emocjonalna

Pod wpływem emocji następują charakterystyczne zmiany wyrazu twarzy - zmiany mimiczne

Jakie prawidłowości rządzą powstawaniem mimicznych reakcji emocjonalnych?

Badania nad rozpoznawaniem póz mimicznych

1. Teoria Darwina - 'Wyraz uczuć u człowieka i zwierząt'

Ruchy mimiczne wykształciły się z ruchów użytkowych - to, co stanowi objaw emocji, kiedyś było reakcją mającą określone znaczenie przystosowawcze. Ruchy mimiczne stanowią osłabioną formę ruchów użytkowych lub przeciwieństwo ruchów użytkowych (rozluźnienie), lub też formę zachowania ruchów towarzyszących pobudzeniu emocjonalnemu (drżenie ciała).

Mimika opiera się na mechanizmach wrodzonych i jest zdeterminowana gatunkowo

Koncepcja Kontroli działania Kuhla (siły woli)

Dotyczy procesów określanych terminem kontroli działania lub kontroli wolicjonalnej, które pośredniczą między zamiarem a jego realizacją.

O kontroli działania mówimy wtedy, gdy osoba:

• stoi przed koniecznością utrzymania sformułowanego zamiaru w sytuacji pokusy

• stoi przed koniecznością przerwania dotychczasowego działania i zainicjowania nowego w sytuacji, gdy dotychczas realizowany zamiar jest nieosiągalny lub gdy zmiana warunków wymaga zmiany celu

Funkcja siły woli - wzmacnianie aktywującej siły zamiaru i hamowanie konkurencyjnych schematów działania tak długo, aż aktywująca siła tego pierwszego jest większa od wszystkich konkurencyjnych schematów działania

Schemat działania jest zamiarem, jeśli zawiera poczucie zobowiązania do jego wykonania

Efektywność kontroli działania jest funkcją dwóch czynników

• trudności w realizacji zamiaru - mówi o wielkości wysiłku, jaki jest konieczny do realizacji danego zamiaru. Jest funkcją trzech czynników:

• liczby i siły konkurencyjnych tendencji do działania generowanych przez podmiot

• wielkości nacisku zewnętrznego przeciw aktualnemu zamiarowi w postaci norm społecznych, wymagań, instrukcji itp., wzmacniających alternatywne działania

• typu kontroli aktywizowanego w danej sytuacji

• efektywności strategii wolicjonalnych

• aktywna selektywność uwagi - koncentracja uwagi na informacjach podtrzymujących zamiar i pomijaniu informacji nie związanych z aktualnie realizowanym zamiarem

• kontrola kodowania informacji - polega na selektywnym kodowaniu takich właściwości bodźca, które związane są z danym zamiarem

• kontrola emocji - oznacza hamowanie emocji mogących zakłócić proces realizacji zamiaru oraz wzbudzanie uczuć ułatwiających ten proces

• kontrola motywacji - oznacza takie przetwarzanie informacji, które zmienia hierarchię sił tendencji do działania, zwiększając siłę zamiaru

• oszczędność w przetwarzaniu informacji - dowolne włączanie reakcji stop przy rozważaniu i ocenie alternatywnych form działania

• kontrola otoczenia - polega na celowym wywoływaniu takich stanów w otoczeniu, które sprzyjają realizacji zamiaru

Typy kontroli:

• catastatic - uniemożliwiający lub utrudniający zmianę aktualnej sytuacji podmiotu; polega na dążeniu do zachowania status quo i unikaniu zmian

• metastatic - powodujący zmianę danej sytuacji podmiotu; polega na wprowadzaniu zmian

Orientacja na działanie - kiedy uwaga osoby jest skoncentrowana na rozwiniętej w pełni strukturze działania, tzn skoncentrowana na 4 elementach:

• stanie teraźniejszym

• stanie przyszłym

• rozbieżności między stanem teraźniejszym i przyszłym

• przynajmniej jednej możliwości działania mogącej zlikwidować ową rozbieżność

Jeżeli jeden z tych elementów jest opuszczony, to osoba zorientowana jest na stan.

Orientacja na stan - charakteryzuje się uporczywymi myślami o stanie przeszłym, teraźniejszym lub przyszłym, lub też brakiem myśli logicznie związanych z daną sytuacją

Dwa typy orientacji na stan:

• przemyśliwający - złe zdefiniowanie kontekstu i sposobów działania po powtarzających się niepowodzeniach

• wahający się - słaba aktywizacja osobistego zaangażowania podmiotu

Orientacja na działanie lub stan zależy co najmniej od 2 czynników

• stopnia percypowanej niezgodności między każdymi dwiema przetwarzanymi informacjami

• zakresu tzw. 'zdegenerowanych intencji', tzn. takich poznawczych reprezentacji intencji zamiaru, których elementy są źle zdefiniowane, mało określone, niejednoznaczne

Zamiar jest zdegenerowany, jeśli powyższe elementy są źle zdefiniowane, mało określone, niejednoznaczne.

Kuhl wyróżnił 3 typy orientacji:

• orientację na działanie/stan po niepowodzeniu

• orientację na działanie/stan podczas planowania i podejmowania decyzji

• orientację na działanie/zmienność podczas wykonywania czynności

Kuhl opracował kwestionariusz - Skala Kontroli Działania

Orientacja na działanie versus stan

Ludzie różnią się zdolnością do kontroli wolicjonalnej. Osoby o niskiej zdolności - to osoby zorientowane na stan; osoby o wysokiej zdolności - zorientowane na działanie

Cechy charakterystyczne orientacji na stan

• obniża efektywność systemu samoregulacji w dwojaki sposób:

• poprzez osłabienie systemu samoregulacji - orientacja związana jest z niekontrolowanymi poznawczymi aktywnościami, które oderwane są od aktualnego zamiaru osoby; cechą charakterystyczną jest wówczas myślenie o czymś innym

• jego wyłączenie - orientacja związana jest z długim okresem zewnętrznie kontrolowanego zachowania; cechą charakterystyczną jest wówczas niezdecydowanie - podwyższony próg aktywizacji systemu wolicjonalnego

Bezpośrednie (sytuacyjne) uwarunkowania orientacji na stan

1. bezpośrednie uwarunkowania orientacji na stan przejawiającej się w niezdecydowaniu

Niezdecydowanie pojawia się jako wynik monotonnych, zrutynizowanych i nudnych czynności wykonywanych przez podmiot. Aktywności takie wyłączają, a nawet paraliżują nadrzędny system kontroli wolicjonalnej, przez co zmiana zachowania na bardziej interesujące i przyjemne dla podmiotu staje się trudna.

System kontroli wolicjonalnej pracuje według zasady wszystko albo nic. Im dłużej zachowanie kontrolowane jest zewnętrznie, a więc wyłączony jest system kontroli wewnętrznej, tym trudniej jest aktywizować ten ostatni.

2. Bezpośrednie uwarunkowania orientacji na stan przejawiającej się w myśleniu o czymś innym

Niekontrolowane aktywności poznawcze mogą osłabiać efektywność systemu samoregulacji albo poprzez nakładanie się na myśli bezpośrednio związane z aktualnie podjętym zamiarem, albo poprzez zakłócenie utrudniające włączenie systemu samoregulacji w realizację nowych, adekwatnych sytuacyjnie zamiarów.

Społeczne uwarunkowania orientacji na stan

1. orientacja na stan przejawiająca się w niezdecydowaniu:

• zaniedbanie wychowawcze

• nadopiekuńczość

2. orientacja na stan przejawiająca się w myśleniu o czymś innym

• frustracja potrzeb dziecka

• stawiany dziecku wymóg nadmiernej obowiązkowości

Bezpośrednie konsekwencje orientacji na stan

• ciągłe myślenie o nieprzyjemnych doświadczeniach

• niezdecydowanie przed i zwlekanie po sformułowaniu zamiaru z jego realizacją

• odrywanie się od przyjemnych aktywności, trudności z zanurzeniem się w nich

Odległe konsekwencje orientacji na stan

• Spadek poziomu wykonania zadań po niepowodzeniu, przy jednoczesnym utrzymaniu a nawet wzroście poziomu motywacji do ich wykonania, szereg zaburzeń psychicznych, takich jak depresje, fobie, nerwice, a także paradoksalne współwystępowanie zwlekania z wykonaniem czegoś przy jednoczesnym silnym zamiarze zrobienia tego.

• Orientacja na stan może sprzyjać wytrwałości w dążeniu do dalekiego celu na tyle ważnego, że w porównaniu z nim wszystkie doraźne negatywne skutki orientacji na stan wydają się być nieważne.

---