Płatnik i inkasent w prawie podatkowym.
Podatek jest nieodpłatnym, przymusowym i pieniężnym świadczeniem o charakterze ogólnym, które jest nakładane jednostronnie przez związek publicznoprawny. Związkiem tym jest przede wszystkim państwo.
I. Definicje.
W uiszczeniu podatku może uczestniczyć płatnik i inkasent. Płatnikiem jest podmiot zobowiązany prawnie do obliczenia należnego podatku, pobrania go od podatnika i przekazania organowi administracji finansowej. Pobranie podatku następuje najczęściej przez potracenie go z należności przypadającej podatnikowi od płatnika. W taki sposób pobierany jest przez pracodawców podatek od wynagrodzeń pracowniczych. Płatnikiem może być też podmiot nie zobowiązany do świadczenia pieniężnego na rzecz podatnika. Płatnikiem może być na przykład notariusz, przed którym sporządzono akt darowizny, zaś podatnikiem - obdarowany.
Zakres obowiązków inkasenta jest węższy niż płatnika, nie oblicza on należnego podatku, lecz jedynie pobiera go od podatnika i przekazuje organowi administracji finansowej.
II. Odpowiedzialność za zobowiązania podatkowe oraz płatności.
Płatnik nie będący pracownikiem, w rozumieniu kodeksu pracy, odpowiada całym swoim majątkiem za podatek nie pobrany od podatnika lub pobrany w kwocie niższej od należnej, chyba że nastąpiło to z winy podatnika. Płatnik będący pracownikiem - odpowiada za podatek nie pobrany od podatnika, pobrany w kwocie niższej od należnej lub za nie wpłacenie w terminie kwoty pobranego podatku, na zasadach i w granicach odpowiedzialności materialnej pracowników, określonych w kodeksie pracy w stosunku do zakładu pracy. Za pozostałą część podatku nie pobranego lub pobranego w kwocie niższej odpowiada podatnik. Inkasent odpowiada całym swym majątkiem za podatki pobrane i nie wpłacone na właściwy rachunek.
W razie niedopełnienia przez płatnika lub inkasenta obowiązków określonych w ustawie, organ podatkowy może wydać decyzję, w której określa wysokość podatku nie pobranego lub nie wpłaconego przez płatnika albo podatku pobranego i nie wpłaconego przez inkasenta. Jednostki będące podmiotami gospodarczymi oraz inne jednostki organizacyjne mogą być płatnikami lub inkasentami podatków przypadających od osób fizycznych i osób prawnych. W takich wypadkach są one zobowiązane wyznaczyć osoby, do których obowiązków należy obliczanie i pobieranie tych podatków oraz terminowe wpłacanie ich na odpowiedni rachunek, a także podać ich nazwiska i adresy właściwemu organowi podatkowemu. Obowiązku tego należy dopełnić w terminie określonym dla dokonania pierwszej wpłaty, a w razie zmiany osoby wyznaczonej - w terminie 14 dni od daty tej zmiany.
Płatnicy i inkasenci maja obowiązek przechowywania dokumentów związanych z poborem lub inkasem podatków przez 5 lat po upływie roku podatkowego, którego dotyczą. Rodzaje dokumentów, o których mowa, to przede wszystkim wykazy pobranych należności podatkowych, pokwitowania i kopie deklaracji. Płatnik i inkasent narażający Skarb Państwa lub gminę na uszczuplenie podatku z powodu nieprzechowywania dokumentów fiskalnych podlega karze pieniężnej ¹.
III. Płatnicy podatku dochodowego od osób fizycznych.
Płatnikami podatku dochodowego, należnego od pracowników i innych zatrudnionych w zakładach pracy są pracodawcy, określani w ustawie mianem “zakładów pracy” (art. 31). Należą do nich: osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej. Mieszczą się w tej grupie spółki akcyjne i spółki z o.o., przedsiębiorstwa państwowe, spółdzielnie, zakłady i jednostki budżetowe oraz inne.
Zakłady pracy są płatnikami w zakresie następujących należności pracowniczych: wynagrodzeń i innych świadczeń, zasiłków pieniężnych z ubezpieczenia społecznego wypłacanych przez zakład pracy, wypłat z tytułu udziału w nadwyżce bilansowej w spółdzielniach pracy. Pobór podatku za pośrednictwem zakładu pracy odbywa się zaliczkowa w skali miesięcznej. Poza zakładami pracy płatnikami są także spółdzielnie produkcyjne zajmujące się produkcja rolną, organy rentowe, banki, organy zatrudnienia, jednostki organizacyjne uczelni, placówki naukowe oraz areszty śledcze i zakłady karne.
Podatnicy podatku dochodowego od osób fizycznych obowiązani są po upływie roku podatkowego złożyć organom podatkowym zeznanie podatkowe terminie do 30 kwietnia następnego roku. Obowiązek ten nie dotyczy tylko tych podatników, za których rocznego rozliczenia dokonał płatnik pod warunkiem, że złożyli płatnikowi przed dniem 15 stycznia roku następnego po roku podatkowym, oświadczenie, iż poza dochodami uzyskanymi od płatnika nie uzyskiwali innych dochodów, nie ponosili wydatków podlegających odliczeniu od dochodu i nie korzystali z możliwości łącznego opodatkowania z małżonkami lub z dziećmi. W sytuacji, kiedy płatnik nie dokonał rocznego rozliczenia podatku, również ci podatnicy zobowiązani są złożyć zeznanie podatkowe.
Płatnicy podatku dochodowego od osób prawnych.
Podatnicy i płatnicy wnoszą podatek dochodowy od osób prawnych na rachunek właściwego urzędu skarbowego. Na mocy obowiązujących przepisów płatnicy pobierają podatek:
od dochodów podatników nie mających w Polsce siedziby lub zarządu, z tytułu uzyskiwanych przez nich w Polsce przychodów z praw autorskich, praw do projektów wynalazczych i innych, określonych w art. 21 ustawy;
od dywidend i innych przychodów z tytułu udziałów w zyskach osób prawnych;
z tytułu przychodów za wywóz ładunków i pasażerów przyjętych do przewozu w polskich portach (z wyjątkiem tranzytu);
z tytułu przychodów za świadczone usługi żeglugi powietrznej;
z tytułu przychodów z działalności widowiskowej, rozrywkowej lub sportowej, organizowanej przez polskie przedsiębiorstwa imprez artystycznych;
z tytułu przychodów uzyskanych z pożyczek.