EPIDEMIOLOGIA OPISOWA:

POCZĄTKI EPIDEMIOLOGII:

• Hipokrates (460-377p.n.e.) - „o powietrzach wodach i okolicach”

• Edward Jenner (1749-1823) - „Badania nad przyczynami i skutkami ospy krowiej”:

• Lady Mary Montagu - żona dyplomaty brytyjskiego stacjonującego w Turcji, pomagała stworzyć szczepionkę (tzw. zaszczepianie chorobą) - wariolizacja (łac. variola vera - ospa prawdziwa) - 1717r.

• Edward Jenner był sceptykiem tej metody. Zaczął prowadzić badania nad krowianką - szczepionką na ospę prawdziwą zbudowaną na podstawie ospy krowiej - metoda ta to wakcynizacja (łac. variola vaccina - ospa krowia)

• John Graunt (1620-1674) - rejestry zgonów

• John Snow (1813-1858) - zwalczanie epidemii cholery, wyznaczył mapę punktową zachorowań na cholerę w czasie epidemii w Londynie w 1854 r.

EPIDEMIOLOGIA - DEFINICJA:

• „Nauka o rozpowszechnianiu, czyli o częstości występowania i rozmieszczenia chorób, inwalidztwa, zgonów i ewentualnych innych zjawisk biologicznych w populacjach ludzkich oraz o czynnikach wpływających na ich rozmieszczenie lub warunkujących ich występowanie. Dyscyplina ta ma swój udział w rozszerzeniu wiedzy medycznej, określając rozmiary problematyki zdrowotnej, ustalając czynniki etiologiczne oraz służąc ocenie wyników działalności leczniczej i profilaktycznej.”

J. Kostrzewski

DOKONANIA EPIDEMIOLOGII:

• eliminacja ospy prawdziwej

• 1968 - przez WHO został wprowadony program eliminacji ospy prawdziwej

• 1978 - problem ospy rpawdziwej został prkatycznie wyeliminowany

• 1963 - ostatnia epidemia ospy prawdziwej w Polsce we Wrocławiu - zachorowało 99 osób, w tym 7 osób zmarło

• zatrucie metylortęcią i choroba Minamata

• lata `70 XX w., Japonia, Zatoka Minamata - do zatoki wprowadzono ścieki zawierające metylortęć, które kumulowała się w mięsie ryb, ich spożycie powodowało chorobę, głównie chorowali rybacy i ich rodziny

• choroby związane z niedoborem jodu

• AIDS

WSPÓŁCZESNE PODEJŚCIE EPIDEMIOLOGICZNE:

• Triada epidemiologiczna - współuczestnictwo 3 głównych elementów odpowiedzialnych za występowanie choroby:

• czynnik gospodarza - cechy osobnicze:

• dziedziczność

• wiek

• płeć

• stan odżywienia

• stan odporności

• uprzednio przebyte choroby itp.

• swoiste czynniki chorobotwórcze - narażenie środowiskowe

• środowisko:

• biologiczne:

• bakterie

• wirusy

• grzyby

• rezerwuary infekcji - ludzie, zwierzęta, gleba, flora, fauna

• fizykochemiczne:

• temperatura

• wilgotność powietrza

• zanieczyszczenia chemiczne powietrza atmosferycznego, wody, gleby

• nasłonecznienie

• społeczne:

• wzajemne relacje i oddziaływania pomiędzy jednostkami i grupami

PODZIAŁ EPIDEMIOLOGII ZE WZGLĘDU NA RODZAJ I METODYKĘ BADAŃ:

• Epidemiologia opisowa - zajmuje się gromadzeniem informacji o danej chorobie.
  Zmienne, przy pomocy których opisuje się chorobę to najczęściej: czas, miejsce, osoby dotknięte daną chorobą.

• Epidemiologia analityczna - jej podstawą jest formułowanie i sprawdzanie hipotez badawczych.
  Ten typ epidemiologii wykorzystuje różnego rodzaju badania: ekologiczne, przekrojowe, kliniczno-kontrolne badanie przypadków, kohortowe.

• Epidemiologia kliniczna - dział, w którym zastosowanie znajdują badania eksperymentalne lub interwencyjne. Wymaga aktywnego podejścia badacza do zmiany czynników determinujących chorobę, takich jak narażenie lub zachowania albo zmiany w rozwoju choroby.

CELE I ZADANIA EPIDEMIOLOGII WEDŁUG WHO:

1. Pomiar i ocena stanu zdrowia społeczeństw

2. Badanie potrzeb zdrowotnych populacji

3. Działania...

4. Przekazywanie zaleceń do stosowania przez administrację państwową i samorządową w zakresie ochrony zdrowia

NEGATYWNE I POZYTYWNE MIERNIKI ZDROWIA:

• Mierniki pozytywne określają sprawność i prawidłowość funkcji poszczególnych narządów oraz sprawność całego ustroju

• Mierniki negatywne wskazują na pewne braki w zakresie zdrowia, np. częstość występowania chorób, urazów i ich następstw

MIARY CZĘSTOŚCI CHOROBY:

• chorobowość

• zapadalność

• umieralność

• śmiertelność

• Chorobowość - liczba osób chorych ogółem z określoną chorobą w grupie ludności narazonej na zachorowanie, stwierdzona w danym przedziale czasowym

• Współczynnik chorobowości:
  

k=10ⁿ

• Poziom chorobowości kształtowany jest przez szereg czynników:

• ciężkość przebiegu choroby (im więcej zgonów wystąpi wśród osób chorych na tę chorobę, tym współczynnik chorobowości będzie niższy)

• czas trwania choroby (im krótszy czas trwania choroby, tym współczynnik chorobowości będzie niższy)

• liczba nowych przypadków choroby (im wśród większej liczby osób rozwinie się choroba, tym współczynnik chorobowości będzie wyższy)

• Zapadalność (zachorowalność) - liczba nowych zachorowań na określoną chorobę w stosunku do liczby ludności na określonym terenie, stwierdzona w określonym przedziale czasu

• Współczynnik zapadalności (skumulowanej):
  

• Współczynnik zapadalności (gęstości zachorowań):
  

4/10x10ⁿ 4

3

2

1

10 osobolat narażenia

1 2 3 4 5 czas (lata)

• Współczynnik zapadalności (gęstości zachorowań):

• dla każdej osoby w populacji okres narażenia to czas, przez jaki osoba pozostająca w obserwacji jest zdrowa (bez badanej choroby)

• mianownik współczynnika zawiera osoboczas narażenia (liczbę osób wolnych od choroby pomnożoną przez okres ekspozycji, na którą byli oni narażeni)

• jednostki osoboczasu muszą być wyrażone osobolatami, osobomiesiącami, osobodniami itp.

• ujemną stroną posługiwania się pojęciem osoboczasu ekspozycji jest to, że np. 100 osobolat ekspozycji może oznaczać 10 osób narażonych przez 10 lat lub 20 przez 5 lat

• współczynnik zapadalności (gęstości zachorowań) jest najbardziej czułą miarą średniego tempa pojawiania się zachorowań w danej populacji na przestrzeni pewnego okresu

• Umieralność - liczba zgonów w stosunku do ogólnej liczby ludności na określonym terenie, stwierdzona w okreslonym przedziale czasu (miesiąc, rok), wyrażona współczynnikiem
  

• Badanie umieralności:

• określa prawdopodobieństwo zgonu w pewnej populacji w pewnym okresie

• wyrażona za pomocą współczynnika podającego liczbę zgonów na umowną jednostkę ludności (100, 1000, 10000) dla określonego miejsca i czasu

• Cząstkowe współczynniki umieralności:

• w liczniku umieszczamy odpowiednią liczbę zgonów w danej grupie wieku, płci lub przyczyny,

• w mianowniku umieszczamy stosowną dla licznika liczbę ludności narażonej na ryzyko zgonu

• Wskaźnik umieralności proporcjonalnej:

• przedstawia proporcję zgonów z powodu określonej przyczyny w stosunku do ogółu zgonów
  

• Umieralność niemowląt:

• współczynnik umieralności niemowląt jest powszechnie używanym miernikiem sytuacji zdrowotnej populacji. Określa on poziom umieralności dzieci w pierwszym roku życia
  

k = najczęściej 1000

• Współczynnik wczesnej umieralności niemowląt:
  

• Współczynnik późnej umieralności niemowląt:
  

• Współczynnik umieralności okołoporodowej:
  

• Śmiertelność - miara ciężkości choroby, to liczba zgonów z powodu danej choroby w określonym czasie w stosunku do liczby stwierdzonych przypadków tej choroby w tym samym czasie

• Współczynnik śmiertelności:
  

3

---