100,101

7Cin do coraz lepsze] umiejętności tworzeniu słów z napływających głosek sylab. Może to być zadanie polegające na wypowiedzeniu wyrazu na po wie kolejnych ilustracji przedstawiających układ ust charakterystyczny dla danej głoski zawartej w wyrazie (starsze dzieci zamiast ilustracjami m posługiwać się klockami literowymi). Innym rodzajem ćwiczenia może zabawa w naprzemienne mówienie (z osobą ćwiczącą) sylabami. Starsze dzieci znające litery mogą stosować metodę czytania z ramką dzielącą wyra zy aa sylaby (lub w trudniejszej wersji na głoski). Mogą też ćwiczyć się na rozsypane? literowej, sylabowej lub wyrazowej. Jeszcze inny sposób to okładanie maksymalnej liczby słów zaczynających się daną literą lub sylabą.

Ćwiczenia z zakresu kojarzenia słuchowego mają na celu wytworzenie Umiejętności wnioskowania drogą skojarzeń słuchowych, a także wzbogacaj j nic słownictwa dziecka. 1’owinny być prowadzone na materiale uro/maico- i nym, stwarzającym okazję do ]Hiszcrzania zasobu słownictwa. Początkowo ' należy opierać się na materiale obrazkowym (historyjki, filmy), najpierw prostym w fabule, potem coraz bardziej złożonym. Zadaniem dziecka będzie wówczas ułożenie historyjki do widzianych obrazków czy oglądanego filmu. Potem można zakryć obrazki i odwołać się do pamięci i wyobraźni dziecka. Ćwiczenia takie ?. zastosowaniem ciekawego materiału rozwijają nic tylko mowę i skojarzenia słuchowe, ale również poszerzają wiedzę, uczą wnioskowania, grupowania faktów itp.

Pamięć słuchowi korzysta ze śladów słownych powstałych pod wpływem bodźców duchowych. Ćwiczenia powinny więc polegać na jak najczęs tszym podawaniu dziecku zestawu elementów słownych lub cyfr z polecę nicm ich zapamiętaniu (stosuje się zasadę stopniowania liczby elementów).

Ćwiczenia rozwijające zdolność uzupełniania całości słuchowej mogą polegać na uzupełnianiu luk w wyrazach czy zdaniach. Początkowo można je prowadzić w łatwiejszej formie, kiedy to brakujące części są do dyspozycji dziecka (np. na karteczkach w postaci pisanej lub rysowanej). Ptzed rozpoczęciem tych ćwiczeń należy utrwalić z dzieckiem dany zestaw słów, a więc pogłębić ślady pamięciowe, aby było ono w stanie rozwiązać zadanie. Można również prosie dziecko o odgadywanie słów. podając jedną lub dwie sylaby początkowe. Ćwiczenia te. wspomagając umiejętności uzupełniania całości słuchowych, uspiawniąją też zdolność do syntezy słuchowej.

Ćwiczenia syntezy słuchowej (która leży u podstaw słuchu foncmatycz-nego) można prowadzić za pomocą odpowiednich klocków. Klocki takie mają z jednej strony literę, a na przeciwległej ścianie fragment układunki-- obrazka. Po poprawnym ułożeniu obrazka i przewróceniu klocków w tym

porządku, „do góry nogami”, dziecko otrzymuje prawidłowy napis jąc 7 klocków napił kontroluje poprawność wykonywanego zadania, pierwsze liczbą klocków (nie może zostać i nie może zabraknąć kloc-). po drugie — ułożeniem obrazka po drugiej stronic klocków (co jest jszc do wykonania i zauważenia spełnionego hłędu).

Różnicowanie słuchowe zaczynamy od odgadywania dźwięków otoczc-■U („co to za dźwięk?" dzwonek, zegar, szelest papieru itp., dziecko może odpowiedzieć łub wskazać odpowiedni obrazek). Zaczynamy od bardu* odmiennych dźwięków i sropniowo zmniejszamy różnicę między nimi. Mi Ina też dźwięki eksponować parami pytając, esy są takie same, stopnic Wo przechodzimy do dźwięków mowy ludzkiej.

Tego rodzaju ćwiczenia powinny wyprzedzać właściwą reedukację logopedyczną. Wprowadzenie ćwiczeń w formie zabawowej do programu dydaktycznego przedszkola byłoby swoistą profilaktyką dla np. przedłużają ccgo się okresu dyslalii rozwojowej, czy lei trudności w kształtowaniu się umiejętności pisania.

Na uwagę zasługują też wyniki uzyskane z oceny percepcji wzrokowej u dzieci z zaburzeniami mowy.

Wzrokowa droga dopływu bodźców stanowi dia dziecka podstawę informacji na lemat otaczającego świata. A.R. Luria (1976) stwierdza, że pełnowartościowa, bogata w treści mowa może rozwijać się jedynie na bazie pełnowartościowego odbioru rzeczywistości, zaś w nadawaniu mowy istotne znaczenie ma percepcja wzrokowa, która warunkuje przekodowanie obrazu na słowo. Przy zaburzeniach funkcji wzrokowych docierające do dziecka informacje są uboższe ilościowo i jakościowo i nie mogą stanowić pełnowartościowego materiału dla prawidłowego funkcjonowania poznawczego, w tym prawidłowego rozwoju mowy. Zależność ta jest dwukierunkowa prawidłowy rozwój mowy wzbogaca i ułatwia proces spostrzegania (Przełącznikową. 1967, 1976). Nieopanowanie, zgodnie z prawami rozwojowymi, mowy ustnej osłabia wyuczone reakcje spostrzcżcniowo-ruchowc. Dlarcgo leż zarówno opóźniony rozwój mowy, jak i nieprawidłowe kształtowanie się artykulacji mogą mice związek z zaburzeniami percepcji wzrokowej. W przypadku dyslalii, gdy zaburzone jest nazywanie, może wtórnie ulec zaburzeniu proces percepcji wzrokowej, słowo bowiem w tym przypadku nic może pełnić funkcji „sygnału sygnałów", nie ma modyfikującego wpływu na spostrzeganie i utrudnia proces uogólniania oraz tworzenia pojęć.

Badania własne wykazały istotne różnice w rozwoju percepcji wzrokowej u dzieci z opóźnionym rozwojem mowy w porównaniu z ich prawidłowo

101