25699 skanuj0016 (308)

Andrzej Meissner

1905 r. (przeniesione do Lwowa w 1909 r.) pod patronatem Towarzystwa Nauczycieli Religii Mojżeszowej w Galicji.

Podejmując problematykę oświaty galicyjskiej, nie sposób więc pominąć tak ważnego źródła, jakim są czasopisma pedagogiczne, a także prasa codzienna, która dość często podejmowała na swoich łamach problematykę oświatową. Chcąc zatem racjonalnie wykorzystać to źródło należy uwzględnić kilka zasad metodologicznego postępowania. Powinniśmy odpowiedzieć sobie na następujące pytania* Jaką grupę społeczną lub polityczną reprezentował dany periodyk, a więc czyim był organem? Jakie były warunki powołania do życia danego pisma? Jakie były założenia ideowe czasopisma? Kto był odpowiedzialny za pismo (jego redaktorzy, współpracownicy i autorzy?) Gdzie i w jakim okresie było ono wydawane? Jakie miało źródła finansowania? Jak przedstawiała się struktura wewnętrzna czasopisma? Jaki był stosunek władz do prezentowanego przez pismo kierunku działalności? Jak przedstawiała się strona edytorska pisma? Poza tym w systemie jakich czasopism (polskich, obcych — zwłaszcza austriackich) należy umieścić czasopismo?

Analizę czasopism pedagogicznych ułatwić może pokaźna już literatura przedmiotu pochodząca jeszcze z okresu galicyjskiego i kontynuowana w międzywojniu²⁷. Z nowszych prac należy wymienić rozprawy Teresy Gumuły, Krzysztofa Jakubiaka, Andrzeja Ładyżyń-skiego, Andrzeja Meissnera, Stefana Możdżenia, Agnieszki Stopió-skiej-Pająk, Kazimierza Szmyda, Jana Wojtala²⁸.

²⁷    Należy m.in. wymienić J. Ciembroniewicza, Czasopisma pedagogiczne polskie, Przegląd Pedagogiczny 1903, s. 290-293; A. Karbowiak, Pierwsze polskie czasopisma pedagogiczne, Muzeum 1911. Dodatek 8, s. 483—543.

²⁸    T. Gumuła, Czasopismo „Muzeum" — organ Towarzystwa Nauczycieli Szkól Wyższych, [w:] Z dziejów oświaty w Galicji, red. A. Meissner, Rzeszów 1989, ^s- 139 — 150; A. Ładyżyński, Galicyjskie zainteresowania szkołami obcymi w dobie autonomii w świetle czasopiśmiennictwa pedagogicznego, [w:] Myśl edukacyjna w Galicji 1772—1918, s. 181 — 188; A. Meissner, Polskie czasopisma pedagogiczne w Galicji, [w:] ibidem; K. Jakubiak, Rodzina i współpraca domu ze szkolą w świetle publicystyki pedagogicznej „Rodziny i Szkoły” (1896-1913), [w:] ibidem; K. Szmyd, Recepcja

Przegląd najważniejszych źródeł drukowanych do dziejów oświaty w Galicji przekonuje o ich dużym bogactwie i wartościach poznawczych odnoszących się do różnych aspektów życia szkolnego i pozaszkolnego. Bez sięgnięcia do tego zasobu źródłowego nie możemy też rozstrzygać o kwestiach prawnych i organizacyjnych, nie możemy też poznać założeń polityki oświatowej władz szkolnych państwowych i krajowych. Z kolei materiały statystyczne stwarzają możliwość uzyskania ilościowego obrazu szkolnictwa, a tym samym wyznaczenia głównych kierunków rozwoju placówek oświatowych. Ustalenie wiarygodności i obiektywności źródeł drukowanych wymaga postrzegania określonych zasad postępowania metodologicznego, analogicznych do tych, które stosujemy wobec źródeł archiwalnych. Trzeba bowiem pamiętać, że źródła drukowane mogą zawierać szereg nieścisłości, które badacz musi weryfikować. Jedną z nich — o czym już wspomniano — jest występująca często rozbieżność danych statystycznych zamieszczonych w wydawnictwach krajowych i austriackich czy dotyczących informacji personalnych występujących w wymienionych źródłach. Trudności mogą też sprawiać źródła narracyjne, których analiza wymaga szerokiej wiedzy o danej epoce.

Lista omawianych źródeł nie została oczywiście wyczerpana. Należy ją uzupełnić takimi wydawnictwami, jak: dzieła pedagogiczne wydane przed 1918 r., projekty reform, poradniki dla rodziców, publikacje z dziedziny oświaty dorosłych, jak np. kalendarze, samouczki, wydane drukiem pamiętniki, jednodniówki, odczyty, katalogi. Odrębną grupę będą stanowiły dzieła literackie.

Jeżeli chcemy np. poznać główne kierunki rozwoju myśli pedagogicznej i ocenić jej poziom, musimy sięgnąć do dzieł piśmiennictwa pedagogicznego Austrii i Niemiec w polskim czasopiśmiennictwie oświatowo-pedagogicznym Galicji (1885—1910), [w:] ibidem; S. Możdżeń, Czasopisma pedagogiczne w Galicji. Stan i potrzeby badań, [w:] Z dziejów oświaty w Galicji, red. A. Meissner, Rzeszów 1989, s. 59—70; A. Meissner, Polskie czasopisma pedagogiczne Lwowa i Krakowa w okresie autonomii galicyjskiej w latach 1868—1918, [w:] Książki, czasopisma, biblioteki Krakowa i Lwowa XIX i XX wieku, Kraków 1993, s. 58 — 74.

73-