31865 Obraz0006

Zrozumieć Unię Europejską

Obserwujemy, rosnące-znaczenie planowania stfat&siranęgm^Regiony.' miasta, gminy, przedsiębiorstwa w coraz wyższym stopniu uzależniają swoje decyzje od opracowań strategicznych. Jednocześni^, metody planowania strategicznego nie, . nadążają.„za ppfrzeii^n. 'Sytuacja tą jest oczywuścfe' ISSzmcowana. Planowanie strategiczne przedsiębiorstw zdecydowanie wyprzedziło planowanie strategiczne regionów, miast i gmin. Brakuje dobrych wzorców. Postępuje chaos planistyczny i przestrzenny powodowany ogromną liczbą miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego (lub raczej ich wycinkowych zmian), podporządkowanych doraźnym interesom władz samorządowych, bez spójnych podstaw strategicznych. Pogłębia to nierównoważęnie przestrzeni, nieład - wbrew werbalnemu posługiwaniu się rozwojem zrównoważonym jako „ziemią obiecaną”. Dlatego też metody planowania strategicznego należy wiązać z identyfikacją cech okresu transformacji ustrojowej, jak też rozwoju zrównoważonego jako wyzwania cywilizacyjnego.

2. Strategie i programy rozwoju regionalnego

2.1. Strategia Lizbońska

Przywódcy Unii Europejskiej whmąreu 2000 r. w Lizbonie przyjęli dokument uznawany powszechnie jako .naiwffimejszy długofalowy program społeczno-gospodarczy Unii - nazwany od .miejsca powstania: Strategią Lizbońską. Jej celem nadrzędnym było .uczynienie z Unii w perspektywie 2010 r. wiodącej gospodarki świata. „Cel ten, wyraźnie* ofensywny, miał determinować główne reformy? które zamierzano przeprowadzić^W^uhlćaćłi Stosunkowo dobrej Sytuacji społeczno--ekonomicznej oraz entuzjazmu polityków dla rozszerzania obszaru gospodarczej, społecznej i politycznej integracji Unii. Cel Strategii zakłada, że do 2010 r. Unia stanie się: „najbardziej konkurencyjną i dynamiczną, opartą na wiedzy gospodarką na świecie, zdolna, do .trwałego rozwoju. twórzicĄ WiękSźą liczbę lepszych miejSc pracy oraz’charakteryzującą się większą spójnością społeczną”.^{1 2} Ceł ten został rozwinięływpięciu celach?operacyjnych:

, . - szybkie przechodzenie, do gospodarki opartej na wiedzy,

......- liberalizacja i. integracja tych .rynków i, .sektorów,

*•* rozwój przedsiębiorczości, wzrost zatrudnienia i zmiana modelu społecznego, t - dbałość o trwąłe. fundamenty rozwoju i środowisko naturalne.^

Polska, będąc członkiem Unii, jest zobowiązana do realizacji Strategii Lizbońskiej) To już nie jest,Sza działań dostosowawczych, lecz pełnoprawne zóbowiąza-mie-Odpowiedzialne uczestnictwo wymaga więc uczciwej i realnej odpowiedzi na pytania, czy Polska jest w stanie realizować Strategię Lizbońską w okresie po 2006 r., co może do niej wnieść i w jakim zakresie skorzystać. Udział w realizacji Strategii będzie dla Polski, w tym także_dla polskiej polityki regionalnej, zadaniem bardzo,trudnym z trzech powodów.

Po pierwsze: alokacją środków funftiszy strukturalnych.! inicjatyw Unij yyspierą-, iacych realizację Strategii LizBóńskięj może,, opńnąć w dużym stopniu Polskę.. Warunki dostępu dó tycn srookow - choćby w zakresie wsparcia gospodarki opartej na wiedzy (GOW) - będą bardzo trudne, gdyż preferowane będą kraje i regiony, które dadzą najwyższą efektywność tworzenia konkurencyjności w zakresie GOW. Potencjał naukowy i badawczy nie jest konkurencyjny,,nakłady na naukę i badania sytuują Polskę w końcówce tabeli krajów europejskich.

Po drugie: niekwestionowana zasada trwałego, zrównoważonego rozwoju, w tym dbałość o środowisko przyrodnicze^będzie dla polskich regionów bardzo kosztowna; w tym zakresie znajdujemy..się na pozionńe^lęmehtaniym, np. równoważenia. .oczyszczaMU' ścieków z ilością pobieranej przez gospodarstwa wody, stolica zaś jako jedyna w Europie nie ma oczyszczalni ścieków.

Po trzecie: od przyjęcia Strategii Lizbońskiej minęły trzy lata, w trakcie których powiększał się dystans między gospodarką europejską a innymi państwami (głów-ńie Stanów Zjednoczonych), co oznacza potrzebę rewizji poziomu oczekiwań, jak i instrumentów UE dla realizacji tej strategii: jest to przedmiotem ostrej dyskusji w gronie członków³ Unii Europejskiej.

Cele rozwoju regionalnego UE. W dokumencie Agenda 2000⁴ zapisano nową (w stosunku do okresu przed 2000 r.) strukturę celów rozwoju regionalnego finansowanego z funduszy strukturalnych.

Jednocześnie dla okresu programowania 2000-2006 wyznaczono j dziewięć celów politycznych realizowanych poprzez instrumenty funduszy strukmramycn (tablica 31),

1

   J. Szomburg: Polska .wobec Strategii Lizbońskiej. Biała Księga 2003, Polskie Forum Strategii Lizbońskiej,

Gdańsk-Wąrszawa 2003, S. 8.    '

2

   Tainże, s. 8.

Q8

3

   A. S a p i r z zespołem P. Aghion, G. Bertola. M. Hełlwig, J. isam- Feny, D. Rosati, J. Vinals, H. Waliace: AN AGENDA FOR A GROWING EUROPE. Making the EU Economic System Deliver, Brussels, lipiec 2003. Raport określił budżety UE jako „relikt przeszłości”, gdyż w zbyt małym stopniu uwzględniają potrzeby nowoczesnej gospodarki i nie zapewniają trwałych podstaw konkurencyjności gospodarki Unii w gospodarce światowej. Raport kwestionuje trwałość i sens dwóch fundamentalnych polityk unijnych: Wspólnej Polityki Rolnej oraz polityki SutiKiUimucj — kioic uusuiiiują iw/o w_vuai.is.uw l budżetu unii Euiupejskicj. Radykalizm konkluzji lapoiiu polega na „renacjonalizacji”, czyli propozycji przyjęcia przez budżety narodowe tych dwóch kluczowych polityk. Zwrot, który proponują autorzy, polega na: radykalnym wzmocnieniu badań, pobudzeniu sektorów innowacji, alokacji funduszy na budowę dróg, modernizację kolei i infrastrukturę techniczną ochrony środowiska (oczyszczalnie ścieków) w 10 krajach - nowych członkach Unii oraz Hiszpanii, Portugalii i Grecji; poluzowaniu gorsetu deficytu budżetowego kraju znajdującego się w recesji - znacznie powyżej 3% PKB (obecny próg wynosi 6%) oraz większą swobodę dla państw

0    bardzo niskim długu publicznym (np. Irlandia); radykalnym wzmocnieniu badań, pobudzeniu sektorów innowacji; alokacji funduszy na budowę dróg, modernizację kolei i infrastrukturę techniczną ochrony środowiska (oczyszczalnie ścieków) w 10 krajach - nowych członkach UE oraz Hiszpanii, Portugalii i Grecji; poluzowaniu gorsetu deficytu budżetowego kraju znajdującego się w recesji - znacznie powyżej 3% PKB (obecny próg wynosi 6%) oraz większą swobodę dla państw o bardzo niskim długu publicznym (np. Irlandia); oznacza to radykalną reformę Paktu Stabilizacji

1    Rozwoju.

4

   Agenda 2000, New financial perspective - Eniargement, Presidency conciusions. Berlin European Council, 24-25 March, Berlin 1999.