31934 skanuj0016

106    POEZIA OKOLICZNOŚCIOWA — NURT HISTORYCZNY

²⁵ Bruzdy iył w piachu drewnianą sochą, lecz bez żelaza,

A orać potrafił nie więcej niż parą krów albo wołów.

Na całej ziemi nie było tam miasta ani miasteczka,

Lecz w grodów pobliżu targ wiejski i tylko kozy rogate.

Nie było soli, żelaza ni monet, ani metali,

³⁰ Nie mieli dobrej odzieży ani dobrego obuwia,

Lud ów nic nie miał, a tylko konie wypasał. [...]

Przełożył Jan Sękowski

III. 1.5. WIERSZ O BITWIE POD GRUNWALDEM [Anno milleno quadringentesimo deno]

Utwór opiewający wiktorię grunwaldzką, w jednym z rękopisów nazywany również wierszem „o wielgiem pobiciu”, powstał prawdopodobnie wkrótce po bitwie, a więc jeszcze w 1410 r. Jako miejsce jego powstania wskazuje się Kraków i środowisko dworu królewskiego lub Akademii. Oryginał utworu zaginął, ale tekst znamy z pięciu kopii, z których dwie najstarsze znalazły się w rękopisach Bibl. Jagiellońskiej (sygn. 2115, s. 625-626; lata 1443-1444) i byłego Tajnego Archiwum w Królewcu (obecnie Staatliches Archivlager w Getyndze, Ordensbriefarchiv Nr 1331; 1. poł. XV w.).

Ostatnie wydanie krytyczne tekstu łacińskiego (z rękopisu królewieckiego) przygotowała Czesława Ochałówna: Bitwa grunwaldzka w poezji polsko-łacińskiej XV wieku, „Małopolskie Studia Historyczne” R. 3 (Kraków 1960), z. 1/2, s. 103-105. Przekład polski według: Toć jest dziwne a nowe..., oprać. A. Jelicz, s. 206-207.

Roku Pańskiego tysiąc czterysta dziesiątego,

Latem, w miesiącu lipcu, dnia piętnastego, rankiem

(Dzień to był apostołów rozesłania po świecie

w. 25 socha — narzędzie ome z rozdwojonym rylcem.

Przez Pana naszego, Chrystusa; msze właśnie skończono

odprawiać),

⁵ Tłum mężów krzyże noszących, wspaniałych i pychy pełnych, Tłum niezliczony, ogromny, nadciągnął, zbrojny w broń

mocną,

Bogiem wzgardziwszy, nadzieję w broni tej tylko pokłada, Przysięga, że wroga pokona, zwycięstwo wielkie odniesie, Ufny w najwyższe wyroki przez Boga ustanowione.

¹⁰ Wysłano posłów do króla, posłowie miecze dwa nieśli I rzekli, że wojsko wstrzymane i walki wciąż nie zaczyna,

A zatem miejsce dogodne do bitwy król niech wybierze. Pychą nadmierną wiedzeni i w siłę swą ufni ogromnie Gardzą pokojem wszelakim i nie chcą przyjąć rozejmu,

¹⁵ Rozejmu, który i teraz król gotów był ofiarować.

I oto król, pan i władca Polaków i swego narodu, Władysław, jak Dawid niegdyś, Goliata wielkiego pokonał. Miecze dwa nagie przyjąwszy przez posłów sobie przysłane, Tak rzekł: „Bóg jeden bitwy zna miejsce i On je wskaże”.

²⁰ Odwagi rycerzom dodaje, do panów zaś tak oto mówi:

„Oto ów lud zbyt okrutny, wrogi nam zawsze i groźny,

Do walki wzywa zuchwale, rozejm z pogardą odrzuca,

A zatem my, w imię Boga, z pomocą świętego patrona

III. 1.5. WIERSZ O BITWIE POD GRUNWALDEM

w. 4 msze właśnie skończono odprawiać — dwie uroczyste nisze święte odprawione w obozie Jagiełły.

w. 5 mężów krzyże noszących — Krzyżacy nosili biały płaszcz z naszytym po lewej stronie czarnym krzyżem.

w. 17 Dawid[...] Goliata [...] pokonał—Dawid jako młodzieniec pokonał w pojedynku olbrzyma filistyńskiego Goliata, zabijając go kamieniem celnie rzuconym z procy (7 Księga Samuela 17).

w. 23 z pomocą świętego patrona — w tekście łacińskim wymienione jest imię św. Stanisława.