34877 plany�ukacyjno zaw młodzieży w stadium eksploracji strona8 129

Plany edukacyjno-zawodowe młodzieży w stadium eksploracji

i życic przyszłością jest jedną z najistotniejszych cech życia ludzi. R. Dubos pisze o tym: „Najbardziej typową cechą człowieka jest jego świadome ukierunkowanie ku przyszłości, połączone z gotowością do wysiłków niezbędnych dla ukształtowania swej osobowości, a więc i swego losu"^J!.

IG. Rozwój zawodowy jednostki i całych grup społecznych przebiega w zależności od trzech różniących się wymiarów jakościowych: totipotencjalności. multi-potencjalności, oligopotencjalności. Totipotencjalność (łac. totus — cały. pełny) oznacza potencjalną możliwość rozwoju jednostki we wszystkich dziedzinach, zawodach, specjalnościach i specjalizacjach. Multipotencjainość (łac. multus — liczny) oznacza potencjalną możliwość rozwoju jednostki w wielu dziedzinach, zawodach. specjalnościach i specjalizacjach. Oligopotcncjalność (lac. oligos — mała liczba) oznacza potencjalną możliwość rozwoju jednostki tyłków niektórych dziedzinach, zawodach, specjalnościach i specjalizacjach. Mozę być również taka sytuacja, że jednostka całkowicie nie jest zdolna do rozwoju zawodowego w żadnej dziedzinie, zawodzie, specjalności czy specjalizacji, a nawet nie jest zdolna do wyuczenia się najprostszych czynności roboczych. Są to przypadki głębokiej patologii rozwoju. Najwięcej jest jednostek multipotencjalnych, a najmniej tótipotencjalnych i oligo-potencjainych. Zdecydowana większość młodych ludzi ma potencjalne możliwości rozwoju zawodowego w widu dziedzinach, zawodach, specjalnościach i specjalizacjach²³.

17.    Rozwój zawodowy jednostki przejawia się w postaci formalnoprawnych kwalifikacji i kompetencji społeczno-zawodowych połączonych z odpowiedzialnością zawodową. Wyróżnia się następujące poziomy kwalifikacji społeczno-zawodowych: przyuczenie do pracy, przyuczenie do zawodu, kurs zawodowy, kwalifikacje zasadnicze, kwalifikacje średnie, kwalifikacje wyższe. Każdy poziom kwalifikacji umożliwia jednostce podjęcie i wykonywanie pracy i „umiejscowienie siebie” w podziale pracy ludzkiej.

18.    Rozwój zawodowy jednostki charakteryzuje się ilościowymi i jakościowymi zmianami w zachowaniu się prozawodowym, zawodowym i pozawodowym, np. zachowanie się górników, nauczycieli, lekarzy, artystów, rolników.

19.    Rozwój zawodowy jednostki występuje w ciągu całego jej życia w postaci następujących po sobie i nieodwracalnych okresów: preorientacji zawodowej dzieci, orientacji zawodowej młodzieży, uczenia się zawodu przez młodzież, pracy zawodowej dorosłych, reminiscencji i refleksji zawodowej emerytów i rencistów.

20.    Rozwój zawodowy dzieci, młodzieży i dorosłych jest stymulowany głównie przez rodzinę dziecka, szkołę i nauczycieli ucznia, zakład pracy osoby dorosłej pracującej. Na każdym szczeblu rozwoju jednostki stymulacja jest w większym lub mniejszym stopniu świadoma, celowa, organizowana, kontrolowana, odpowicdzial-

R. Dubos, Tyle i zlowiekit co zwierzfcia, Warszawa 1973, s. 12;-^WD. n. Super, Psychologia suntercMJwdn, Warszawa 1972.

na. Zmierza ona do wywierania wpływu pokolenia starszego na zachowanie sit; pro-zawodowc i zawodowe pokolenia młodego oraz pracodawców na swoich pracowników, w cel:: podnoszenia „jakości życia zawodowego" oraz zachowania ciągłości rozwoju cywilizacyjnego. R. Dubos pisze na ren temat: „Cywilizacje mogą istnieć i rozwijać się wyłącznie, jeśli pozwalają człowiekowi -.a ekspansję drzemiących dotąd właściwości jego natury'”⁰.

21.    Rozwój zawodowy jednostki uwidacznia się w jakościowych jej zmianach, które noszą znamiona wyników tego rozwoju, zwanych również wskaźnikami. Zalicza się do nich następujące wyniki: dojrzałość społeczno-zawodową (psychiczną i społeczną) młodzieży do trafnego, uzasadnionego i odpowiedzialnego wyboru zawodu i szkoły, sukcesy szkolno-zawodowe uczniów szkół zawodowych, kwalifikacje i kompetencje społeczno-zawodowe absolwentów szkół zawodowych, przydatność społeczno-zawodową do p: acy w wyuczonym zawodzie, sukcesy społeczno-zawodowe młodych pracowników, osobowość zawodową pracowników.

22.    Warunki, proces, wyniki i pr awidłowości rozwoju zawodowego jednostki i całych grup społecznych są obszarem poznawania naukowego i badań nauko-wych: psychologicznych, pedagogicznych, socjologicznych.

23.    Rozwój zawodowy jednostki, jako problem badań i obszar rzeczywistości, wymaga-starannego przygotowania interdyscyplinarnego badacza, znajomości spe

. cjalnych metod poznawania tego wycinka rzeczywistości oraz osobistego doświadczenia zawodowego, nic tylko jako r a dacz a, ale również jako osoby rozwijającej się, kontrolującej swój rozwój i analizującej jego wyniki.

24.    Interdyscyplinarny charakter problemu rozwoju zawodowego człowieka jest , podstawą do tworzenia odrębnej dziedziny wiedzy i badań tej kategorii rozwojowej⁵¹.

25.    Młodzi ludzie uczący się wybranego zawodu oraz dorośli pracujący w wyuczonym zawodzie opanowują różne szczegółowe obszary rzeczywistości, pozostając z nią w stałym psychicznym i fizycznym kontakcie i przez ten kontakt zmieniają siebie i rzeczywistość, którą manipulują. W Lej istotnej dla rozwoju człowieka sprawne F. Znaniecki napisał: „Osobnik opanowuje coraz większą część rzeczywistości dzięki coraz to bardziej zróżnicowanym, złożonym, daleko sięgającym i skutecznymi czynnościom, a zarazem różniczkuje, systematyzuje, rozszerza, doskonali swoje czynności dzięki temu, żefobejmuje coraz większą sferę działania"⁵¹. Zdaniem T. Tomaszewskiego: „Człowiek nie żyje i nie rozwija się w pustce, lecz w określonym święcie: dlatego pytanie o jakość człow ieka jest nieodłącznie związane z pytaniem o jakość świata"-”.

“R. Dubos, TyU człowieka co zwierzfcia, Warszawa 1973, s 152.

^J1K. Czarnecki, Zarys rjxukioror*-jju ii . -owym czic witka, \v.' K. Czarnecki (red.), UczeA szkoły w.a-dc*ij (Kozny; i wychowanie), Bielsko-Biała .986. s. 76.

F. Znaniecki. Socjologia wychowania, 1.11. Warszawa 197.5.    :02.

^;,,T. Tomaszewski. Ślady i wzorce. Warszawa >8-1. s. 199.

129