39126 img811

rozprawy naukowe, codzienne rozmowy lub debaty parlamentarne mogą mieć jeden lub kilka takich tematów.

Styl

Większość opisów lingwistycznych ogranicza się do poziomów wyrażania (brzmienia i formy) oraz znaczenia zdań. Wyszliśmy poza granice tak pojętej gramatyki, zwracając uwagę również na kwestie znaczenia, stosunków referencyjnych między zdaniami, a także (globalnych) znaczeń całych komunikatów. Dyskurs ma jednak wiele innych właściwości, które nie mieszczą się w polu zainteresowań gramatyki, czy też w ogóle językoznawstwa.

Taki aspekt dyskursu jest na przykład sygnalizowany przez pojęcie stylu, nasuwające zresztą szereg problemów definicyjnych. Jednym ze sposobów określania stylu jest ujęcie go w kategoriach wyboru wariantów. Chcąc więc opisać chociażby wojnę domową w Bośni, możemy określić jej uczestników jako „bojowników”, „buntowników”, „powstańców”, „terrorystów”, itd. Wybór danego słowa może w tym przypadku zależeć od typu wypowiedzi (wiadomości, komentarz prasowy, tekst propagandowy) albo od grupowej przynależności madawcy, od jego pozycji i podzielanych przezornego opinii. Odnosząc się do tych samych osób możemy więc użyć odmiennych jednostek leksykalnych. Jeśli przyjęcie określonego wariantu stanowi funkcję kontekstu (tzn. zależy od nadawcy, perspektywy, audytorium, przynależności grupowej itp.), zwykle nazywamy taką cechę wykładnikiem stylu tekstu lub wypowiedzi.

Możemy też, opisując te same zdarzenia, wykorzystywać zróżnicowanie wymowy, sposobów zapisu, formy wizualnej, gestów, układów słownych albo struktur zdaniowych. Również takie funkcjonalne „odchylenia” mogą stać się elementem stylu. A zatem styl to zwykle uzależniony od kontekstu - wybór wariantów językowych na poziomie wyrażania. Znaczenia pozostają te same: w innym wypadku nie mówimy o stylistycznych wariantach dyskursu, lecz w ogóle o różnych dyskursach. Ale nawet wówczas moglibyśmy znaleźć pewną alternację stylistyczną: możemy mówić o tych samych tematach lub faktach (referentach) za pośrednictwem odmiennych znaczeń lokalnych (szczegółowych), jak to się dzieje w relacjach z „tego samego” zdarzenia, przedstawionych w poważnej gazecie „na poziomie” i w zwykłym brukowcu. Oczywiście, dwie różne notatki prasowe, umieszczone obok siebie w jednej gazecie, a poświęcone różnym tematom, nie stanowią bynajmniej swoich wariantów stylistycznych. Innymi słowy, pojęcie stylu zakłada, że coś (znaczenie, temat, zdarzenie) pozostaje tożsame, dzięki czemu jesteśmy w stanie porównać, jak różne dyskursy „mówią to samo”.

Analiza stylistyczna może też pozwolić na sporządzenie zestawu cech stylistycznych charakterystycznych dla gatunku (opowiadanie vs. sprawozdanie), podmiotu mówiącego (osoba powściągliwa vs. emocjonalna), grupy (kobiety vs. mężczyźni), sytuacji społecznej (formalna vs. nieformalna), okresu