69182 img132

66 .inu>{r-    /tJvtęj l%rmuu. Kultura jfni)

daje tylko te formy wyrazowe, które, zdaniem ich redaktorów, mieszczą się w szeroko rozumianej normie językowej, a system kwalifikatorów w nich zawarty pozwala się zorientować w zakresie używania poszczególnych słów. Dotyczy to zwłaszcza wielotomowego Praktycznego słownika współczesnego języka polskiego pod redakcją Haliny Zgółkowej (do r. 2CCC ukazało s;ę 25 tomów-) oraz dwutomowego Słownika współczesnej jęr.ka polskiego (z r. 1998) pod redakcją Bogusława Dunaja.

Znaczną część zjawisk języka polskiego opisywał i wartościował dwutomowy podręcznik akademicki Danuty Buttler, Haliny Kurkowskiej i Haliny Satkiewicz Kultura języka polskiego. Ze względu jednak na to, że wyszedł on w latach 1971 (t. 1) i 1982 (t. II), zawiera kwestie charakterystyczne dla polszczyzny lat sześćdziesiątych i siedemdziesiątych, nie zawsze juz aktualne na przełomie wieku.

Poradniki językowe to wydawnictwa charakterystyczne dla polskiej działalności kulturalnojęzykowei. Charakter nie tylko historyczny ma trzvto-inowy poradnik Witolda Doroszewskiego O kulturę słowa. Choć ostatni tom tego dzieła wyszedł w roku 1968, wiele kwestii w nim omówionych jest aktualnych do dziś; dotyczy to zwłaszcza zagadnień ogólnych i sposobu traktowania języka (upowszechnianie wiedzy o języku, a nie - tępienie błędów). W latach osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych ukazało się kilkanaście poradników językowych napisanych przez językoznawców z różnych ośrodków kraju, np. Jana Miodka (Wrocław), Stanisława Bąbę i Bogdana Walczaka (Poznań), Ewę Kołodziejck (Szczecin), Walerego Pisarka, Danutę Wesołowska (Kraków), Stanisława Dubisza, Andrzeja Markowskiego, Jerzego Podrackiego (Warszawa). Ważniejsze wydawnictwa z tego zakresu są wymienione w bibliografii do niniejszego artykułu.

Największy zasięg i najliczniejsze grono odbiorców mają językowe programy telewizyjne i audycje radiowe. Bardzo dużą popularnością cieszą się, nadawane od roku 1987, pogadanki Jana Miodka w cyklu „Ojczyzna-polsz-czyzna", od kilku lat w przeznaczonej dla Polaków z zagranicy Telewizji Polonia jest emitowany poradnik Jerzego Bralczyka „Mówi się...". Z audycji radiowych należy wymienić liczne cykle prowadzone przez red. Małgorzatę Tułowiecką w Programie I, Programie III, Radiu BIS i Radiu dla Ciebie. W programach tych językoznawcy nie tylko odpowiadają na pytania słuchaczy (np. w dawnym cyklu „Porozmawiajmy o języku” czy nowszym „Od słowa do słowa”), lecz często upowszechniają wiedzę o poiszczyźnie współczesnej i dawnej (np. w’ cyklach „Czy mówisz po polsku?" i „Wieża Babel").

Pewna grupa językoznawców i miłośników polszczyzny prowadziła lub prowadzi (czasem przez wiele lat) rubryki językowe w prasie ogólnopolskiej i regionalnej, zarówno codziennej, jak i periodycznej. Najdłużej ukazywały się „Byki i byczki" Ibisa (Andrzeja Wróblewskiego) w „Życiu Warszawy". W tych „kącikach językowych" są zwykle poruszane kwestie konkret-nc, nieraz drobne, zwykle bardzo aktualne (związane z bieżącym życiem politycznym czy społecznym), z rzadka tylko rozważa się kwestie ogólne, na ogół mało atrakcyjne dla czytelników prasy.

Dużą wagę przywiązuje się do zagadnień kultury języka na studiach filologicznych i pedagogicznych. Od roku 1966 wprowadzono do programu studiów polonistycznych przedmiot .Kultura języka polskiego", obowiązkowy dla wszystkich studentów. Podobną treść mają różnie zatytułowane przedmioty na studiach slawistycznych i pedagogicznych. Kultura języka ojczystego znajduje się także w programie nauczania szkół średnich. Podręczniki szkolne przedstawiają nowoczesną teorię z tego zakresu, a także historię i aktualne zagadnienia kultury języka w Polsce.

Stosunkowo dawne i rozległe są działania lingwistów w środowisku dziennikarskim (badania nad świadomością językową dowodzą, że język prasy, radia i telewizji jest dziś faktycznym wzorcem dla większości Polaków). Liczne kursy i szkolenia dla dziennikarzy, broszurki i książki dla nich przeznaczone (np. Walerego Pisarka, Jerzego Bralczyka), wewnętrzna informacja językowa w radiu i telewizji, analiza języka prasy jak dotąd - niestety - w niewielkim tylko stopniu wpływają na poziom tego języka, choć porównanie go z językiem prasy lat pięćdziesiątych pozwala stwierdzić, ze wysiłki te nie były bezowocne.

Mało widoczna .na zewnątrz", lecz bardziej efektywna jest praca językoznawców z wydawcami i redaktorami książek. Konsultacje maja w tym wypadku charakter niemal wyłącznic praktyczny: dotyczą kwestii na ogół jeszcze nierozstrzygniętych w wydawnictwach normatywnych albo polegają na ocenie języka książek danego wydawnictwa. Taka współpracę z językoznawcami w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych prowadziły mniej lub bardziej systematycznie na przykład Wiedza Powszechna, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, Książka i Wiedza, Młodzieżowa Agencja Wydawnicza, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich. Regularne kursy językowe dla wydawców książek organizuje Polskie Towarzystwo Wydawców Książek.

Pewne znaczenie ma działalność językoznawców w środowisku aktorskim. W latach siedemdziesiątych istniał Ośrodek Kultury Mowy przy SPATiF-ie, który wydawał biuletyny poświęcone językowi scenicznemu. W pracach tego ośrodka (odczytach, analizach iip.) uczestniczyli wybitni językoznawcy, m.in. Bronisław Wieczorkiewicz, Halina Kurkowska, Stanisław Skorupka.

Zainteresowania kwestiami językowymi przejawiają także środowiska niehumanistyczne: techniczne i wojskowe. Ocenę .języka technicznego" i upowszechnianie poprawnej polszczyzny w środowisku technicznym prowadziła od początku do końca lat siedemdziesiątych Rada Prasy Technicznej, która zorganizowała wiele konferencji na ten temat, zlecała regularna