69669 ZT035 (2)

68 część 1. ZARZĄDZANIE systemem turystyki

podpisanie dwustronnych porozumień o otwartych przestworzach (między USA a Holandią i Francją).

Amerykańskie prawo antymonopolowe służy eliminowaniu wszelkich zachowań ograniczających konkurencję, dlatego zakazuje bliskiej współpracy między liniami lotniczymi w zakresie planowania połączeń i zdolności przewozowych, polityki cenowej oraz zaopatrzenia. Certyfikat antymonopolowy zapewnia sojusznikom większą swobodę w harmonizowaniu cen biletów, koordynowaniu rozkładów lotów, dzieleniu się przychodami i kosztami oraz we wspólnym ustalaniu zdolności przewozowych. Panuje powszechne przekonanie, że rząd amerykański traktuje podpisanie porozumienia o otwartych przestworzach jako warunek wstępny do przyznania certyfikatu antymonopolowego planowanemu sojuszowi między amerykańskim a zagranicznym przewoźnikiem lotniczym. W rezultacie sojusze dysponujące takim dokumentem mają istotną przewagę konkurencyjną nad całą resztą. W połowie 2002 r. jedynym ogólnoświatowym sojuszem, który nie uzyskał w USA tego certyfikatu, był Oneworld. W poniższym studium przypadku pokazano na przykładzie Oneworld Alliance, jak opisane zjawiska komplikują kwestię zarządzania międzynarodowymi przewozami lotniczymi.

- STUDIUM PRZYPADKU 3.1    -

Patowa sytuacja Oneworld Alliance

Oneworld Alliance powstał pod koniec ubiegłego wieku z inicjatywy British Airways i American Airlines. Wysiłki obu partnerów zmierzające do zacieśnienia współpracy i wzmocnienia pozycji sojuszu napotkały jednak poważne przeszkody prawne. Na zaistniałą patową sytuację składają się dwie podstawowe kwestie sporne.

1.    USA nie chcą przyznać sojuszowi American Airlines i British Airways certyfikatu antymonopolowego, dopóki nie dojdzie do podpisania nowego, bardziej liberalnego amerykańsko-brytyjskiego porozumienia o otwartych przestworzach, które zastąpi dotychczasową umowę określaną mianem Bermuda II (nazwa pochodzi od wysp, na których w 1946 r. odbyła się konferencja zakończona zawarciem przez oba kraje pierwszego porozumienia w tej dziedzinie). Na mocy Bermuda II tylko dwie linie z każdej strony Atlantyku, tj. American i United oraz British Airways i Virgin Atlantic, mogą obsługiwać połączenia między lotniskiem Heathrow a USA. Rząd amerykański chciałby dopuścić na ten rynek także innych amerykańskich przewoźników, takich jak Continental, Delta, Northwest i US Airways.

2.    Wielka Brytania natomiast nie chciała podpisać porozumienia o otwartych przestworzach bez przyznania British Airways odpowiednich praw w ramach certyfikatu antymonopolowego. Konieczność rezygnacji ze znacznej

liczby okienek lądowania w celu dopuszczenia innych linii do lotniska Heathrow (tablica 3.6) oraz niemożność uruchamiania krajowych połączeń na terenie USA (tj. kabotażu) stanowiły wyrzeczenie trudne do przyjęcia dla British Airways i brytyjskiego rządu. Poza tym rząd brytyjski domagał się złagodzenia ograniczeń dotyczących obejmowania przez podmioty zagraniczne udziałów w amerykańskich liniach lotniczych. W USA udziały te nie mogą przekroczyć pułapu 25% głosów na walnym zgromadzeniu akcjonariuszy. Amerykański Departament Obrony, powołując się na względy bezpieczeństwa narodowego, konsekwentnie sprzeciwia się zmianom przepisów w tym zakresie.

TABLICA 3.6

Propozycje dotyczące zwolnienia przez British Airways okienek lądowania na lotnisku Heathrow

Autorzy propozycji	Rok	Liczba okienek tygodniowo	Liczba codziennych połączeń powrotnych do USA
Brytyjski Urząd Ochrony Konkurencji	1997	168	12
Komisarz UE ds. Konkurencji	1998	266	19
Amerykański Departament Sprawiedliwości	1998	336	24
Northwest Airlines	2001	448	32
Delta Airlines	2001	504	36
Amerykański Departament Transportu	2002	224	16
American Airlines-British Airways	2002	126-140	9-10

Ponieważ w 2002 r. rzecznik generalny Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości uznał dwustronne umowy o otwartych przestworzach za sprzeczne z prawem wspólnotowym, wydaje się, że szanse na zawarcie przez USA i Wielką Brytanię nowoczesnego porozumienia Bermuda III znacznie zmalały. Może się okazać, że w przyszłości negocjacje w tej sprawie będzie prowadziła Komisja Europejska, a nie rząd brytyjski. Dla duetu British Airways-American Airlines i sojuszu Oneworld Alliance może to oznaczać, że najważniejszy dla nich rynek transatlantycki będzie nadal podlegał ściślejszym niż gdzie indziej regulacjom. Niewykluczone, że niedługo British Airways wznowią negocjacje w sprawie współpracy z holenderskimi liniami KLM. Jednak rząd USA już oświadczył, że ewentualny związek BA z KLM nic będzie podlegał amerykań-sko-holenderskiej umowie o otwartych przestworzach.

W przełamaniu tego impasu pomogłoby zapewne utworzenie Wspólnej Transatlantyckiej Przestrzeni Powietrznej (TC A A) oraz budowa nowego,