76857 str 2 (3)

106 Kn/d/ial 4. Socjalizacja płciowa we wczesnym dziccińsiwic

ojciec posiada możliwość wykastrowania rywali. VC’ rezultacie rezygnuje z walki i próbuje naśladować ojca, dzięki czemu może uzyskać optymalne korzyści: zachowuje swój penis oraz może wchodzić w relacje seksualne ze swój.} mat* k.| przez swojego ojca. W taki sposób dochodzi do identyfikacji chłopca z ojcem, jak również przejmowania przez dziecko cech i zachowań ojca; również i tych, które s.) związane z pici.}.

Odmienna sytuacja występuje u dziewcząt. Źródłem identyfikacji / matką |est tu - jak zakłada Freud - zazdrość o penisa. Powstaje ona natychmiast po zauważeniu przez dziewczynkę kształtu męskiego narządu płciowego. Cidy mała dziewczynka zobaczy, aby użyć słów Freuda, „daleko bardziej imponujący organ” (Freud 1983/1933:88), także zaczyna podejrzewać, ze /.ostała wykastrowana. Odtąd jest przytłoczona przez przekonanie

0    własnej „niekompletności”, zazdrość o członka, a także przez uczucie lekceważenia matki i wszystkich innych kobiet, jako że każda z nich jest „zdeformowana". W konsekwencji przenosi swoją miłość na ojca, który przecież posiada tak pożądanego penisa oraz zaczyna identyfikować się z matką, którą tr.iktuic jako środek do zdobycia ojca. Ostatecznie dziewczynka uświadamia sobie, że może zdobyć penisa na dwa sposoby: bezpośrednio przez stosunek seksualny i symbolicznie - przez posiadanie dziecka, szczególnie chłopca. Innymi słowy, pragnienie posiadania penisa jest u dziewczynki źródłem miłości i pożądania mężczyzn (których początkową egzemplifikacją jest ojciec). To oni bowiem posiadają penis i umożliwiają posiadanie dziecka (Frieze i in. 1978). Niemniej jednak kobieta nigdy nie jest w stanie przezwyciężyć poczucia podrzędności i zazdrości, które pozostawiają niezatarty ślad na jej osobowości.

A zatem możemy przypisać kobiecości znaczny poziom narcyzmu, który oddzialywu-je także na wybory kobiet co do obiektów i dlatego tez maj.) one większą potrzebę bycia kochanymi niz kochania. Zazdrość o penisa ma następnie udział w powstawaniu tizycznei próżności kobiet, gdyż są one zmuszone wyżej cenić swe uroki, co stanowi późną kompensację ich pierwotnej seksualnej niższości. Wstyd, który postrzega się jako cechę kobiecą par cxccllence, choć |est on w większym stopniu, niż można by przypuszczać, kwestią konwencji, istnieje po to, jak sądzimy, by umożliwić ukrywanie genitalnych braków. [...] I^:akt, że kobiety mają mało wyrobione poczucie sprawiedliwości |est bez wątpienia powiązany z. pierwotną dominacją w ich umysłowym życiu zazdrości (Freud 1983/1933:90,92).

Koncepcja Freuda zwróciła uwagę na znaczenie doświadczeń z dzieciństwa. Odtąd wielu naukowców zaczęło - za Freudem - zakładać, ze dziecko może posiadać odczucia natury seksualnej. Ponadto zrozumiano, iz. wydarzenia z. dzieciństwa mogą mieć znaczący wpływ na osobowość jednostki.

1    cc/, zanim zaczniemy podejrzliwie przyglądać się napotkanym czrerolat kom, trzeba wyraźnie stwierdzić, że teoria identyfikacji spotkała się /. bar-d/o znaczącą krytyką. Musimy wyjść od stwierdzenia, że jej zwolennicy utrzymuj.), i/ identyfikacja |cst procesem nieświadomym ^ konin I wionp nie istnieje możliwość jej obiektywnej werylikacp Nie ma wy)s« 11 Mlo/n.i tylko polegać na psychoanalityczne! interpretacji /1, bou iii irdnosiki lub im jej wspomnieniach z dzieciństwa. Nawei iedn.il |* .li ml mu w .poinnu niom jednostek, to ciągle pozostaje problem obiektywi/iim obseiwalni.1 Metody psychoanalityczne s;) u podstaw subiektywne, a pi mo/n.i ulu pv tanie, czy dokonywane interpretac|e doświadczeń lednostck -i właściwe, a może tylko odzwierciedlaj.) oczekiwania psychoan.tliiyka, l>i<>iyili. z kolei. Źródłem jest teoria identyfikacji? Ir/.eba m dodać, ze po/a raport,mu samych psychoanalityków nie ma znaczących dowodów na isiineme l«,I ii k.isii.mi nego u chłopców lub zazdrości o penisa ii dziewcząt (laieze i iii l‘> S, Slicr man 1971).

Ponadto Freud postrzega zachowania zwi.jzanc z plci.| kuhurow.|, które rozwinęły się we wczesnym dzieciństwie jako jednoznacznie ustalone i nic zmienne w czasie. Innymi słowy, w teorii tej mc ma wiele mie|sc.i na zmianę osobist.) lub społeczną. Niemniej jednak, ponieważ me ma wątpliwości, że pleć kulturowa jest elastyczna, |est zatem prawd.), ze uczenie się trwa c.liczycie i możemy modyfikować nasze zachowania i postawy wraz z doświadcza niem nowych sytuacji i z nowo pojawiającymi się wzorami.

Wreszcie trudno jest nie dostrzec anty kobiecego uprzedzenia, które istnieje we freudowskiej teorii identyfikacji. Uważa się w niej, że kobiety s.j niepełne; postrzega się je jako zazdrosne, pasywne i masochistyczne. Freud definiuje kobiety jako „odstępstwo od standardu męskiego" (Hem 2000:66). Kobiecość sama w sobie jest także uznawana za patologię (Hrennan I Mówiąc krótko, teoria identyfikacji zakłada, że kobiety s.j w oczywisty sposób podporządkowane mężczyznom. W najlepszym więc razie, teoria ta uprawomocnia nierówność dotyczącą pici, w najgorszym |est mizoginistyczna i szkodliwa dla kobiet¹.

W świetle opisanych tu słabości nie dziwi, ze |tiz w czasach Freuda nie którzy ze zwolenników psychoanalizy dokonali znaczących przekształceń i re interpretacji pierwotnych założeń jego teorii. To samo dotyczy, w jeszcze większym stopniu, współczesnych przedstawicieli podejścia psyclio.malitycz nego. Na przykład Karcn Florney (1997), Hrik Frikson (lóntt) oraz Melanie Klein (1975) uważali, że teoria Freuda jest zbyt „falloceniryezna"; icdn.ik zarazem każily z tych teoretyków, wzorem Freuda, koncentrował uwagę na od|>owicdzi na pytanie: w jaki sposób wrodzone różnice między pici iiiii s\ |>I\ waj.) na rozwój psychiki jednostki? Horney odrzuciła tezę, iz zazdrość o peni s.i odgrywa główną rolę w psychoseksualnym rozwoju kobiet i zaoferowała

1

I'i>iiiwii i| jednak tak/e Cliodorow (1994), gdzie mo/n.i zn.ilez, I..........    /u| ..........

I iciid.i i li,nliirnw dostrzega słabości teorii Freuda i omawia /artłwniI tciiiitiittyc/ii.| liyi.t-I reiida, | il. i I ieudowsk.| krytykę feminizmu. Patrz w szczególności rozd/ I, i nko- t Iii nimi >w (I9S‘»).