81798 PB040634

68    Higiena I dobrostan zwierząt gospodarskich____

(ryby) do 400000 Hz (nietoperze). Pies odbiera dźwięki w zakresie od 16 do 50000 Hz. a więc także w zakresie ultradźwięków; podobnie jak szczur, delfin, wieloryb czy nietoperz. Słuch kota jest wielokrotnie lepszy niż psa. Potrafi rozróżniać dźwięki o bardzo wysokiej częstotliwości, niesłyszalne dla ludzi i psów. To pozwala mu zlokalizować ofiarę (chroboczącą mysz) z odległości kilkuset metrów. Niektóre zwierzęta mogą emitować i słyszeć infradżwięki. np. słonie i tygrysy, natomiast pewne gatunki gadów (węże) i owadów (pszczoły, osy) w ogóle nie odbierają dźwięków.

Do określania zjawisk akustycznych używa się następujących pojęć, jednostek fizycznych i fizjologicznych:

•    natężenie dźwięku (W/m*) — określa ilość energii akustycznej przepływającej w jednostce czasu przez jednostkę powierzchni prostopadle ustawionej w kierunku rozchodzenia się dźwięku

•    ciśnienie akustyczne (hPa) - są to zmiany ciśnienia powstającego pod wpływem energii źródła w stosunku do ciśnienia statycznego

•    częstotliwość drgań (Hz) — określa liczbę drgań mechanicznych cząstek w jednostce czasu

•    widmo akustyczne (WA) - wyraża zależność natężenia dźwięku lub ciśnienia akustycznego od zakresu częstotliwości.

Jednostką fizjologiczną, która służy do określenia dźwięku, jest fon. W praktyce jednak jako jednostki natężenia dźwięku używa się decybela. Decybel (dB) jest jednostką charakteryzującą względne natężenie dźwięku, które określa iogarytm dziesiętny dwóch różnych wartości natężenia dźwięku. Inaczej mówiąc, jest to 1/30 część wartości ciśnienia akustycznego od dolnego do górnego progu słyszalności.

2.6.1. Wpływ hałasu na zwierzęta

Hałas zaliczany jest do czynników stresogennych i w zależności od natężenia widma, czasu ekspozycji oraz wrażliwości osobniczej powoduje niekorzystne reakcje psychiczne, wegetatywne lub uszkadza narząd słuchu. Hałas w pomieszczeniach inwentarskich zależy od:

•    rodzaju konstrukcji obiektu (kształt pomieszczenia, zwłaszcza sufitu)

*    rodzaju materiałów (współczynnik pochłaniania dźwięku a)

*    technologii utrzymania zwierząt i wyposażenia technicznego

•    źródeł zewnętrznych.

Przyjęto, że hałas o poziomie ciśnienia akustycznego już od 30 dB może wywołać określone reakcje psychiczne, zaś przy wyższych warto-ściach - od 65 dB - obok reakcji psychicznych występują reakcje wegeta-

tywne; od 90 dB — wpływa bezpośrednio na komórki nerwowe, powodując trwałe ubytki słuchu; ponad 130 dB — powoduje uszkodzenia słuchu; powyżej 160 dB — całkowicie paraliżuje organizm, jeśli chodzi o reakcje psychiczne, wpływa na powstawanie stanów lękowych i depresji, wywołuje również pewne zmiany w składzie krwi, zaburzenia ruchowe oraz mdłości.

Przebywanie zwierząt doświadczalnych w hałasie o poziomie 57—

76 dB przez okres 6 miesięcy, powodowało obniżenie poziomu kwasu askorbinowego w nadnerczach prawie o połowę. Przy hałasie o poziomie 94—96 dB i częstotliwości 2000 Hz obserwowano wzrost poziomu heparyny, a przez to obniżenie krzepliwości krwi. Silny hałas impulsywny powoduje również obniżenie ogólnej odporności immunologicznej organizmu.

Po długotrwałym działaniu hałasu o poziomie 80 dB zauważono wzrost ciśnienia krwi o 20 mm Hg, zmniejszenie poziomu witaminy C w mózgu, wątrobie'i mięśniach. Hałas o poziomie 88-90 dB po 28 dniach wywołał u zwierząt zaburzenia w przemianie tłuszczów i węglowodanów, co obserwowano na podstawie podwyższenia poziomu cukru i cholesterolu we krwi. Hałas wywołany pracą urządzeń mechanicznych w pomieszczeniach inwentarskich może osiągnąć natężenie ponad 100 dB, wywołując u zwierząt w nich przebywających poważne zaburzenia fizjologiczne oraz obniżenie produkcyjności. Wykazano, że hałas o poziomie 85 dB emitowany w tuczamiach przez wentylatory mechaniczne powoduje wydłużenie czasu trwania tuczu trzody chlewnej o 13-14 dni.

Tuczniki poddane działaniu hałasu od 100 do 110 dB wykazywały typowe reakcje stresowe, po 72 godz. hałasu obserwowano u świń wzrost aktywności adrenaliny i hormonów kory nadnerczy. Stwierdzono także istotny wzrost zawartości BBJ w surowicy, z równoczesnym wzrostem zawartości tyroksyny. Ponadto stwierdzono, że krótkotrwałe działanie na świnie hałasu o natężeniu 100-110 dB powoduje u nich okresowe przyspieszenie rytmu serca, a dłuższe działanie hałasu o takim samym natężeniu doprowadza u nich do nieekonomicznej pracy serca z występowaniem cech niewydolności wieńcowej. Zmiany te mają charakter czynnościowy wynikający z napięcia układu adrenergicznego (Szulc, 1980).

U drobiu natomiast stwierdzono, że hałas o poziomie od 90 do 106 dB działający na 4 pokolenia kur spowodował następujący spadek w stosunku do pierwszego pokolenia: o 22,5% nieśności, 9,45% ciężaru jaj, 30,0% za-pładnialności jaj, 60,0% wylęgowości. Wzrosła natomiast o 30% liczba jaj zamarłych. Ponadto w trzecim i czwartym pokoleniu w wyniku długotrwałego działania hałasu występowały zmiany genetyczne, które prowadziły do zakłóceń metabolicznych, w wyniku których występowały deformacje dziobów, kończyn, utrata upierzenia. Występujące anomalie genetyczne mają