94285901 djvu

FIZYOLOGIA NARZĄDU WZROKU 539

z położenia pierwszorzędnego w jakiekolwiek położenie drugorzędne dowodzi, że obrót oka odbywa się tu w myśl prawa Listinga dookoła osi pionowej, względnie poziomej, ale w każdym wypadku prostopadłej do pierwotnego i do nowego kierunku osi widzenia. Pochylenie ramion krzyża przy przejściu z pierwszorzędnego do trzeciorzędnego położenia przemawiałoby na pozór za tern, że ten ruch oka nie podlega prawu Listinga, lecz, że oko wykonywa przytem także obrót dookoła swej osi widzenia (moiwement de roim), jak to przypuszczał Donders. Helmholtz jednak wykazał, że jeżeli wyrysujemy krzyż prostokątny, ale pochylony ramionami tak, jak wskazują w punkcie p linie kropkowane, wtedy powidok ruchem oka przeniesiony w położenie t, albo w inne położenie trzeciorzędne, zatrzymuje kształt ściśle prostokątny. Wynika z tego,

Ryc. 195.

Rzut powidoków krzyza na wklęsła powierzchnię półkuli.

że i przy tych ruchach oś zachowuje kierunek prostopadły do płaszczyzny obrotu. Przekrzywienie powidoku przy ruchach oka, które odbywają się w kierunkach skośnych do ramion krzyża, tłumaczymy sobie rzutem figury prostokątnej na płaszczyznę, która nie jest prostopadłą do linii widzenia. Istotnie, jeżeli zamiast na płaskiej ścianie, umieścimy znak krzyża w środku wklęsłej półkuli, a oko ustawimy w geometrycznym środku tej półkuli, wtedy każdorazowy kierunek osi widzenia, będąc promieniem tej półkuli, będzie prostopadłym do danego punktu jej powierzchni. W tych warunkach powidok krzyża, jak wskazuje rycina, dozna wprawdzie w skośnych położeniach trzeciorzędnych pochylenia w całości, ale we wszystkich położeniach zachowa kształt prostokątny (patrz ryc. 195).

Badania przeprowadzone zapomocą wyżej opisanego doświadczenia, a także zapomocą innych metod wykazują jednak, że prawo