94289601 djvu

76 FR. NOWOTNY

Na tem nie kończy się jeszcze skala, możemy ją przedłużać na prawo lub na lewo, biorąc n p. oktawę 2n, jako nową tonikę lub dobierając dźwięki niższe niz n.

Zbiór dźwięków uzyskany w ten sposób stanowi t. zw. skalę diatoniczną, naturalną dur. Skala ta składa się z szeregu oktaw, każda zaś oktawa zawiera siedm dźwięków, których wysokości mają podane wyżej stosunki.

Interwały pomiędzy sąsiednimi dźwiękami nie są równe; obliczywszy bowiem stosunki wysokości dźwięków, następujących bezpośrednio po sobie, znajdziemy takie liczby:

9/    10/    16/    9/    10/    9/    16/

/ 87    /»?    /15?    / 8?    / 9)    / 8? /lo-

W skali powyższej spotykamy 5 interwałów większych, mających wartości mało się różniące n. p. ®/₈ albo ¹⁰/₉, nazwanych całymi tonami, tudzież dwa interwały mniejsze, zwanych półtonami większymi. Pomiędzy dźwiękami różniącymi się w wysokości o cały ton, znajduje się tedy miejsce na umieszczenie dźwięku pośredniego, którego interwały z obu dźwiękami sąsiednimi będą prawie równe półtonowi. Wstawiwszy rzeczone półtony, uzyskamy t. zw. skalę chromatyczną naturalną, złożoną z 12 niezupełnie równych półtonów.

Granice percepcyi tonów.

Przy systematycznem badaniu granic bystrości słuchu jest ko-niecznem, by badanie to nie ograniczało się tylko do tonów muzykalnych, lecz by obejmowało także i tony ultramuzykalne. Musimy więc oznaczyć górną i dolną granicę tonów.

Co do granicy dolnej, to można przyjąć, że u ludzi z normalnym słuchem dolna granica odpowiada tonowi C-₂, co równa się 16 drganiom na sekundę. Ucho wyszkolone muzycznie odróżnić może i dźwięki niższe, w innych znowu przypadkach dolna granica słuchu odpowiada tonom 32 -48 drgań na sekundę, czyli wogóle waha się ono od 16 do 48 drgań. Jeszcze więcej sporną jest kwe-stya górnej granicy tonów. Sawart oblicza górną granicę percepcyi tonow do wysokości 24000 drgań. Despretz usiłował nietylko ustalić granicę wysokości percepcyi tonów, lecz także granicę, przy której ucho nasze jest jeszcze zdolne tony od siebie odróżniać, t. j. chciał ustalić górną granicę, w której ucho jeszcze może odróżnić interwał muzyczny.

Do tego celu używał on małych stroików. Wedle tych doświadczeń górna granica odpowiadałaby tonowi ca. 36500, odróż-