94285001 djvu

630 ADOLF BECK

nie czujemy jej także podczas wydechu. Pochodzi to prawdopodobnie stąd. że cząstki woniejące ulegają szybko wessańiu (Fick).

Substancye woniejące mogą się dostawać do szpary węchowej także drogą choan, od strony gardła. Tak się dzieje zawsze podczas jedzenia; woń kęsa pozostającego w jamie ust dostaje się do jamy gardła, a podczas wydechu z prądem powietrza do nosa. Najsilniej ulega wtedy zadrażnieniu błona węchowa podczas połykania, a raczej z pierwszym wydechem po połknięciu, czucie zaś węchowe w ten sposób powstałe uważamy za czucie smakowe. Ze to nie jest czucie smakowe, łatwo się przekonać zapomocą znanego od dawna doświadczenia Chevreula (1824): zacisnąwszy nos palcami a żując naprzemian kawałki jabłka i cebuli, nie jesteśmy w stanie tych dwóch rzeczy od siebie odróżnić; poznajemy je zaś w tej chwili, skoro tylko nozdrza zostawimy drożne. Przy zamknięciu bowiem nosa od przodu nie dostają się ciała woniejące także i od tyłu do jamy nosa.

I    To dostawanie się ciał woniejących od tyłu przez choany ma,

tjak mówiliśmy na wstępie, u człowieka ważne znaczenie, ważniejsze niż wąchanie przez nozdrza. Tą drogą bowiem powonienie razem ze smakiem odbiera podniety chemiczne, pochodzące od po-i karmów, a organizm używa tych podniet częścią do kontroli pożywienia, częścią do pobudzenia i utrzymania apetytu i popędu do odżywiania się.

Substancye woniejące. Na czem polega własność niektórych ciał, dzięki której wydają one pewną woń, nie jest nam zupełnie znane. Wszelkie próby wykazania związku między cliemicznemi i fizycznemi własnościami substancyi a ich wonią, pozostały dotąd bez wyniku dodatniego. Podobnie nie udało się woni samych ułożyć w pewne grupy, albo zgoła uporządkować w jednolitą skalę, albowiem każda woń wywołuje wrażenie sobie właściwe. A różnorodność tych wrażeń jest tak ogromna, że wszystkie języki ludzkie zrezygnowały z tego, aby im nadać osobne nazwy (jak to ma się rzecz dla wrażeń otrzymanych drogą innych zmysłów) i posługują się nazwą przedmiotu, od którego woń przychodzi. Mówimy więc o zapachu róży, woni formaliny i t. d. Każdej zaś chwili możemy się spotkać z wonią nową, której dotąd nie znaliśmy.

Atoli niektóre spostrzeżenia z dziedziny patologii dowodzą, że wrażenia węchowe muszą być ułożone w pewne grupy, a zarazem wskazują drogę do poznania tych grup. Znane są mianowicie spo-