94289401 djvu

274 ADOLF BECK

kości podniety, jej siły i miejsca zadziałania, ale oczywiście od właściwości zwierzęcia, sposobu życia jego i t. d. Wynika to z tego, że czynności odruchowe są to urządzenia, które służą zachowaniu osobnika lub gatunku i — bez myśli teleologicznycn imszą cechę reakcyi celowych, pożytecznych dla ustroju. Na tern polega ich znaczenie biologiczne. Celowość leży w tem, że jedne odruchy służą do zbliżenia się do takich podniet, które organizmowi są korzystne (szukanie pożywienia, osobnika płci drugiej, szukanie miejsca odpowiedniego do złożenia jaj i t. d ), inne zaś służą do obrony od czynników szkodliwych. Tu należy cały szereg urządzeń, które posiadają zwierzęta jako obronę przed wrogiem, tu też należą t. zw. odruchy ochronne, jak kaszel, kichanie, mruganie powiekami, zwężenie źrenic. Cały szereg odruchów wegetatywnych, w których biorą udział bądź mięśnie gładkie, bądź też gruczoły (odruchy wydziel-nicze) ma znaczenie bądź odruchów ochronnych, bądź też w inny sposób ustrojowi korzystnych.

W rozdziale o mięśniach i nerwach dowiedzieliśmy się, że między wielkością, (siłą) podniety, a energią zawartą w ruchu przez tę podnietę wywołaną, zachodzi znaczny niestosunek. Niestosunek ten jest o wiele większy jeszcze w czynnościach układu nerwowego środkowego i widoczny jest wyraźnie w zjawiskach odruchowych.

Gdybyśmy obliczyli tę ogromnie małą pracę mechaniczna palców, którymi dotykamy się łapki żaby, lub energię zawartą w działaniu słabego .roztworu (0 5%) kwasu siarkowego stykającego się na niewielkiej powierzchni ze skóra tej łapki i porównali z pracą, którą wykonywa zwierzę kurcząc mięśnie jednej a nawet czasem wszystkich czterech kończyn, okaże się, że praca zawarta w ruchu odruchowym jest ogromną w porównaniu z energią podniety. Siłę podniety elektrycznej, potrzebnej u żaby do wywołania odruchu, obliczono na 0 0003 ergi, podniety mechanicznej na 212 erg. U zwierząt ciepłokrwistych niestosunek ten jest o wiele większy, wystarczają tam podniety o wiele słabsze, a ruch jest znacznie silniejszy.

Widzimy z tego, że w ośrodkach nerwowych znajdują się urządzenia, które pozwalają na nagromadzenie znacznej ilości energii, mogącej być pod wpływem słabej nawet podniety jakby eks-plozywnie wyładowaną.

0 pobudliwości odruchowej. Stosunkiem wielkości ruchu odruchowego do wielkości podniety określamy pobudliwość odruchową; oczywistą bowiem jest rzeczą, że im większą będzie pobudliwość ośrodków* odruchowych, tem będzie silniejszy odruch pod