94289801 djvu

278

ADOLF BECK

piero liczne wyjątki zauważone w dokładnych badaniach na zwierzętach przekonały, że twierdzeń tych nie można uogólnić.

Hamowanie i torowanie odruchów. Doświadczenie życia codziennego poucza nas, że zapomocą woli jesteśmy w stanie niejednokrotnie odruchy niektóre stłumić, t. j. sprawić, aby podnieta, która zazwyczaj wywołuje odruch, w danej chwili tego odruchu nie spowodowała. I tak np. możemy wstrzymać odruchowe mruganie powiekami, wywołane zazwyczaj dotknięciem powieki, możemy do pewnego czasu wstrzymać się od kaszlu, śmiechu i t. d. Ten wpływ na odruchy nazywamy hamow aniem. Badania dokonane na zwierzętach wyższych, których układ nerwowy jest bardziej rozwinięty, wykazały, że mózg w ogólności — a szczególnie kora mózgowa — posiada w wysokim stopniu rozwiniętą własność hamowania odruchów w niższych częściach układu nerwowego.

Własność hamowania spotykamy jednak także już u bezkręgowców. I tak mózg członkonogów jest w pierwszej linii narządem hamującym odruchy rdzenia brzusznego. Po usunięciu mózgu występują wszystkie odruchy normalnego zwierzęcia o wiele łatwiej i żywiej (odruch czyszczenia, jedzenia, pływania itd.). Podobnie i u głowonogów stają się po usunięciu mózgu odruchy żywszymi.

U zwierząt kręgowych oljjaw hamowania odruchów ze strony mózgu występuje bardzo wybitnie. U żab np. szereg odruchów, które u prawidłowego zwierzęcia wprawdzie często otrzymać można, ale też i równie często nie występuje, można wywołać te odruchy z regularnością mechanizmu po wycięciu półkul mózgowych. Tu należy np. odruch skrzeczenia Goltza, który wywołać łatwo u żab pozbawionych półkul mózgowych, jeżeli się skórę grzbietu głaska lub lekko uciska, podobnie odruch obejmowania samicy, który u samca w czasie rui występuje a polega na tein, że samiec obejmuje samicę silnie przedniemi łapkami. Odruch ten jest ogromnie silny po odcięciu głowy,' żaba taka obejmuje i ściska silnie każdy przedmiot, który wejdzie w styczność ze skórą brzucha, podczas gdy żaba nie pozbawiona mózgu oddziaływa tylko na podnietę pochodzącą od osobnika drugiej płci. Żaba prawidłowa ma możność dopuszczenia lub niedopuszczenia do powstania odruchu, zwierzę zaś pozbawione półkul mózgowych straciło zdolność hamowania odruchu.

Ale nietylko półkule mózgowe, także i niższe części mózgu 1 mają własność hamowania odruchów rdzeniowych, jak to wykazał Sieczenow (1863). Opisał on następujące doświadczenie: Jeżeli u żaby z wyciętemi półkulami, u której badamy odruchy, zadrażnimy środomózgowie, czyli t. zw. płaty wzrokowe (lohi oplici) (rycina 97), bądź mechanicznie przez wykonanie ponownego przekroju, przechodzącego przez te same płaty, bądź też chemicznie przez przyłożenie kryształka soli kuchennej, to odruchy ustają, albo przynaj-