P1120681 resize

o astomcj ntla du/\ch cmcnuirzysk, które mogły być ..miejscem wy/.nucznjt|cyin funkcjmotanie vU,x»ln..-y lokalnej" (Czopek IWO. s. 12). Wszystkie te inier-preuicK- opterają \»ę na jednakowym modelu, /akladajaicym pełnienie P^r/Cz cmcour/yska funkcji Ntabilt/alorów sieci osadniczej, dla których ultcmaiywę vianow itahy atadr/ędna rola długo«rwalcj osady, /e zniicniuj^cymi    miejscami

grzebania zmart>xii (Pionaek. Czerniak 1988). Niezależnie oct przyjętej ^ *ym względzie opcji, klasy^czna wykładnia, głoszona m.in. przez S. Czopka zu badaczem niemieckim H Jankuhnem. uznaje tym większe znaczenie cmentarzysk du lnMlan osadnictwa, im lepiej stanow iska te st» zachowane. obadane i opracowane (Czopek 1996. s. 12-13). Nabiera to szczególnej ostrość i w przypadku „li atyrji łużyckiej”, gdzie możemy obserwować prymat tego typu zespołów (Jcpicj zbadanych i opracowanych”> nad osadami i wszelkimi innymi, prócz grodów . formami osadnictwa (Nicsiolowska-WędzJca l 989).

Pragnąc wyjść poza krąg preferowanej na gruncie środkowoeuropejskiej archeologii ktmccpcji faktograficznej.____nic musimy się troszczyć <> te wszystkie

fakty i aspekty . które nic dotyczą naszego punktu widzenia i nic W| zatem dla nas interesujące. Takie selektywne podejście spełnia w badaniach historycznych funkcję w pewnym sensie odpowiadającą roli teorii w nauce..." (Ostojo-Zagór-ski 1992. S. 22>. Upraszczanie toposu cmentarzysk do elementarnej struktury »icmu osadniczego nio w ynika jednak . jak chciałby J- Ostoja-Zagórski (1992. a. 17). ze sterowania owej procedury przez teoretyczne koncepcje ^na temat rozwoju historycznego. Widoczne Jest natomiast to. co określał R- Oollingwood < 1949) jako _____zniewolenie przez źródła" oraz strategię ..nożyc i kleju . polega

jącą na „wycinaniu" kawałków źródeł i .oklejaniu" ich następnie w opowieści o pradziejach. Z dostępnej potencjalnie wieloznaczność i miejsc grzebalnych. po ^odcięciu" zjaw isk mikroskalow ych - wszelkich obiektów i konstrukcji towarzyszących grobom. po/ostąjc tylko najszersza perspektywa ekumeny lokalnej, dobrze zrozumiała i poddającu się obróbce kartogranczncj. np. meuxlł| miejsc centralnych W . Christallcra (1968). Zbyt odlegle jest jednak wówczas usytuowanie obicrwaiorn od przedmiotu badar). co obniża rangę ..oszacowań cmentarzysk . ustępując zarazem pod względem wiarygodności rekonstrukcjom struktur osadniczych opartych na analizie reliktów siedzib mieszkalnych, daleko burdzicj ..wrażliwej na warunki początkowe" i równoprawnie traktującej napływające dane wejściowe (Katlrow 1991.9. 12-13).

Wymienione przykłady narratywizowania cmentarzysk w oparciu o wzory struktur społecznych i osadniczych nie mogą być w pełni odnoszone do kla-»yczncgo strukluralizmu. który rozpatruje pojęćic struktur myślowych z icli podstawowymi opozycjami (Hodder 1995. 9- 78). Mówienie o .„strukturze” jako o pojęciu mającym jakieś uniwersalne, szeroko akceptowane znaczenie-kryje w sobie wiele niebezpieczeństw. Dlatego wśród badaczy ro/.putrujących cmenUr/yska w płaszczyźnie społecznej ora/ osadniczej, posiłkujących się różnorodnymi wyobrażeniami modelowymi, spotykamy odwołania do teoria strukluralizmu w wersji C. Lćvi-Straussa (Rysiewska 1996. s. 34-35) jak leź Ii- 1 -cach'a (Kadrów 1995. 9. IO). Równie rozległy wymiar posiadują zastoso-

wania opozycji binarnych (góra - dół. lewy - prawy, męski - żeński, kultura - natura), odnoszonych do społeczeństw pradziejowych, zwykle z pominięciem kontekstu mikrohistorycznego (Krzak 1986-1990: D/icduszycki. Kupczyk 1993, s. 152-153). Ten sposób analizy miejsc grzebalnych obowiązuje w wielu najnowszych publikacjach prahistoryków rodzimych (Mierzwiński 1994; Kadrów 1995; Czopek 1996; Rysiewska 1996). Przyznać należy rację, że tuk czy inaczej problemy poznawcze archeologii wiążą się ze zjawiskami społecznymi i kulturowymi w pradziejach, zaś kwestia antagonizowania stanowisk metodologicznych bywa drugorzędna. Lic/ą się teorie o największej zawartości informacyjnej i największej mocy wyjaśniającej spośród obecnie istniejących (Kadrów 1995. s. 67). Zgodnie z owymi sugestiami, teorie idealizujące cmentarzysko do postaci odpowiadającej założeniom modelowym (społecznym, gospodarczym, osadniczym) nie posiadają równocześnie największej mocy wyjaśniającej dla jego wewnętrznej, złożonej problematyki, pozbawionej a priori zbytecznych szczegółów. Według I. Hóddcra ..potencjał takich badań prawic nic został wykorzystany” (1995. s. 67).

Aby to zmienić, nuleży uznać ..tckstologiczny” charakter anulizy przestrzeni grzebalnych. Są one wyjątkowe, poprzez odniesienia do przeżyć eschatologicznych. lecz równocześnie poddają się analogicznym procedurom badawczym, jak wszelkie inne przestrzenne efekty działań ludzkich (układ mieszkania, forma osady, zabudowa miejska etc.). Wracamy zatem na koniec przeglądu narratyzacji cmentarzysk w polskiej tradycji archeologicznej do przywołanych już wcześniej uwag. odnoszących się wprawdzie do historycznych cmentarzy, lecz aktualnych też dla nas. -Scmiotyczny pejzaż” (Koł-buszewski 1995, s. 27-28) miejsc grzebalnych musi przeważy ć nad tradycjonalizmem ..ruin cmentarzysk, grobowisk. mogilników" oraz modernizmem ..struktur cmcntamo-osadniczych". Tym sposobem odnaleźć możemy teorię wyjaśniającą różnorodne przejawy funkcjonowania cmentarzysk, odrzucane dotąd wskutek wyróżnionej przez R. Ćollingwooda strategii -nożyc i kleju”.

Bibliografia

Abramowicz A.

1974    Dalecy I Niscy. Sdtce z dzieją*' archeologii, I AU.

1979    l/my i ceramie. Łódź. _Ac« Azrhacok^ica Lodziensia” 27.

Białostocki J.

1977 Od heroicznych grobowców do pogrzebu chłopa, |w:| M, PoprzęćKa (red.). Ikonografia rwm/uycz/ui. Warszawa.

Brocknbr A.

1970    Słownik etymologiczny jeżyka polskiego. Warszawa.

Burszta W.

1987    Model strukturalny, fw;J Słmnik ermdogtczny, Warłzawa.

67