81640 P1120689 resize

SpoM4> w >aki kości zwierzęce występuje w Mucicjowicuch po/.waU nlac/>< ;_Ł- jo kaNcgoni pcryrmcs^ki kości /wiera^cych w grobach ludzkich. na^/CMnc) xp.M\ kjncj na cmcniarzyskaich Kultury* łużyckiej (Węgrzynowicz 19R2. x 195-200: AbUmowicz 1995. s. I 23). Potwierdza się postulowana dla ter kultury korelacja kiHci b>dlu i pochówków męskich» nulomiust trudno mówić o bc/nosci szcz^tkoss owcy/kozy / pochówkami kobiet czy dzieci tAMamowK/ 1996. >. 47-49). u także o związku domieszek kość i zwierząt dzi-KKrti z fioliiwii dzieci < Węgrzynou’icz I9K2. s. I 9H; Ahlumowicz 1996, s. 47).

Z dragtej strony trudno zgodzie się ze stwierdzeniem. że mężczy źni i kobiety otrzymywali kości różnych zwierząt z tą samą częstotliwością (Węgrzynowicz 1982. -s : •«>. Wydaje się również, iż na cmentarzysku w Mucicjowicach mamy inny rozkład Hościowy gatunków. niż sugerowany dla niektórych grup kultury łużyckiej (Ablamowicz 1996. s. 48-49). Przewaga bydła zbliża to stuuowtsko do cech obserwowanych na nekropoliach grupy górnośląsko-mato-

1    w »11 Ir ir j ale j«rdi*ł *c ze śnie odbiega ono od nich większym udziałem grobów z kośćmi owcy/kozy . Mówiąc o tych zależnościach należy pamiętać, iż zostały owe tlokonane aa stosunkowo nielicznym materiale. Na podstawie wyników .• Jcutnr.cmentarzyska trudno twierdzić, że zaobserwowany na nim układ przewagi wśród domieszek kości bydła a owcy/kozy oraz łączność ich raczej

2    grobami męskimi jest rhuiidu rj iiyrmy dla całej grupy mazowiccko-podlaskicj.

Różnice pomiędzy poszczególnymi regionami czy stanowiskami, tylko w kategorii przymieszek kości zwierzęcych w grobach ludzkich, pomijając iwwe rodzaje pochówków zwierzęcych. uznawane są za wynik pewnych odrębności w interpretacji ogólnego nurtu wierzeniowego (Węgrzynowicz 1982. s. 254: Ablamowicz 1996. s. 50). W literaturze przyjmuje się. że szczątki zwierzęce w obiektach sepulkralnych mogą być pozostałość i i* m i pożywienia d■nrgn zmarłemu, resztkami stypy, ofiarami (Bcncckc 1998, s. 68). czy wykładnikiem zajęć lub stanu majątkowego, a także zabiegów magicznych, przy czym nie muszą wykluczać się wzajemnie, u poszukiwanie jednego wyjaśnienia dla wszystkich przypadków nie wydaje się uzasadnione

•    Węgrzynowicz 1982. s. 204-207 i tam dalsza literatura). T. Węgrzynowicz

•    1982. s. 240. 254) w skoncentrowaniu obrzędów wokół bydła widzi związek

r. plodmiin 1 - a tak że kultami solumymi. zaś szczątki owcy • podobnie jak koma-pt iiir n jelenia, wiąże ze znaczeniem słońca i ognia. Zdaniem tej badaczki szczątki /w»er/ęce w grobach.....zdają się też. poświadczać istnienie wiary

-s bd—wa r/ąd/ąrc światem podziemnym, których kult nic musiał się wiązać / cuŁitmmalrm pogrzebowym...’' (Węgrzynowicz 1982. s. 254).

Wydaje    zatem. iż na cmentarzysku w Maciejowicach stwierdzono

■k ^Ł t/rr pr/ejiwy kultu, będącego wyrazem występujących w kulturze lużyc-kicj wierzeń, w których rolę odgrywały przedstawienia zwierząt w różnych immnch rr/ymics/ki kości zwierzęcych w grobuch ciałopalnych nic są tak _|e4lno/nas /nc    wn.. k)/icIi>c groby zwierzęce. Sądzę jednak. iż. nic można

^k ^ >ak** resztek pożywienia danego zmarłemu nu drogę pośmiertną (Drnrrkc 1998. s. 68j f akt. iż części zwierząt zostały spalone (pytanie czy

na stosie) ora/, to. że były one mało wartościowe pod względem konsumpcyjnym. pozwala nadać im, w świetle danych religioznawczych, wymiar niematerialny. wymiar pokarmu dla istot podobnie znajdujących się poza stulą fizyczną, u hipoteza, iż mogły być ofiarą dla bóstw chłonie znych wydaje się bardzo prawdopodobna. Pewna sprzeczność / przyjętymi w literaturze założeniami: ofiary spalane dla bóstw niebiańskich, zakopywane - dla podziemnych, może być przezwyciężona przez fakt. iż uprzednio spalona ofiara jest następnie zakopywana.

Zagadnienie występowania krzemieni w grobach w zasadzie znajduje się na pograniczu omuwianych tu problemów. Jednakże można w nim widzieć pewne elementy ogólnych wierzeń. Kwestie te były już przeze mnie przedstawiane na konferencji, która miała miejsce w Warszawie w październiku 1994 r. (Mogiclnicka-Urban 1997). Ograniczę się zatem teraz tylko do przypomnienia ważniejszych faktów. Zjawisko to obserwowane jest na całym terytorium i okresie trwania kultury łużyckiej, aczkolwiek występuje z różną częstotliwością i natężeniem. Wyróżnić można nekropolie o stosunkowo wysokim udziale grobów / krzemieniami (11-16%). mniejszym (4-9%). poniżej 4% oraz z pojedynczymi obiektami, w których stwierdzono omawiane zabytki. Zaobserwować możemy, iż krzemienie składane były w grobach różnych typów, najczęściej wśród przepalonych kości, w różnej liczbie, głównie w pochówkach osobników dorosłych, a udział wśród nich narzędzi jest znikomy. Na cmentarzysku w Maciejowicach zabytki krzemienne, głównie łuski, znaleziono w około 21.5% odkrytych obiektów (w 22,2% grobów popielnicowych i 28ji% grobów jamowych). Dominuje skladunic ich w pojedynczych egzemplarzach (Tub, 2) Stwierdzano je głównie wśród przepalonych kości (prawic wszystkie groby jamowe i około 77% popielnicowych).

W około 26% wszystkich grobów z krzemieniami znajdowały się cg/cmplu- | rzc noszące ślady działania ognia. Truizmem jest stwierdzenie, że stan zachowania obiektów ma wpływ na ich zawartość. Jednakże wyliczenia ilustrują wyraźnie, że najniższy procent grobów z krzemieniami wśród obiektów /uchowanych tylko w dolnej części nic jest przypadkowy i faktyczny ich udział na cmentarzysku w Maciejowicach musiał być znacznie wyższy niż 21.5%. Wskazuje na to wysoku frekwencja krzemieni w grobach, w których rodzaj zniszczenia nic miał zdecydowanego wpływu na stopień rozproszenia kości, a także duża liczba łusek i innych odpadków pochodząca z warstw z tych rejonów cmentarzyska, gdzie było największe zagęszczenie grobów.

Śmierci członka grupy towarzyszyły różnorodne obrzędy związane z. momentem przeniesienia się do innej rzeczywistości (liliude 1996, s. I4X- IS2). tzw obrzędy przejściu. We wszystkich rełigiacb ten moment, podobnie juk narodzi ny, czy zmiana stunu. uważany jest za bardzo istotny (Maisonneuvc 1995, s. 31* 39). Pytanie, czy i które z. obrzędów miały miejsce akurat na cmentarzysku i na ile ślady ich mogły pozostać w grobach. Być może właśnie krzemienie są pozostałością takich rytuałów. To. że podobnie juk kości zwierzęce, wystąpiły one tylko w niektórych grobach, może być związane z faktem, iż rytuał ten nic obej*