226

226    Rozdział 18. Motywacja

18.1. NATURA I WŁAŚCIWOŚCI MOTYWACJI

A.    Motyw jest to potrzeba czy poczucie braku skłaniające nas do działania. Termin motywacja odnosi się do zbioru wszystkich motywów.

B.    Psychologowie badający motywację interesują się czterema podstawowymi kwestiami.

1.    Jakie są kierunki naszych działań?

2.    Co pobudza nas do podejmowania działań ukierunkowanych na określony cel?

3.    Jak intensywnie realizujemy takie działania?

4.    Dlaczego jedni ludzie dłużej niż inni trwają przy swoich celach?

18.2. WCZESNE TEORIE MOTYWACJI

A.    Teoria instynktów

1.    Instynkt jest stereotypowym zachowaniem (to znaczy wykonywanym automatycznie, bez przemyślenia), które jest wrodzone i specyficzne gatunkowo.

2.    William James, ojciec współczesnej psychologii, był też twórcą teorii instynktów. Wyróżnił 20 instynktów fizycznych, takich jak instynkty ssania czy lokomocji, oraz 17 instynktów psychicznych, w tym instynkty ciekawości i strachu.

3.    William McDougall, reprezentant następnej generacji psychologów, przedstawił kolejną listę instynktów; ostateczna ich lista, uwzględniająca propozycje różnych teoretyków, przekracza 10 000.

4.    Teoria instynktów straciła zwolenników, ponieważ (a) lista proponowanych instynktów okazała się zbyt długa, (b) teoria nie dawała się potwierdzić empirycznie, (c) w rozumowaniu powstawało błędne koło, ponieważ pojęcie instynktów było używane do wyjaśniania pewnych wzorców zachowania, które z kolei miały stanowić uzasadnienie istnienia tych instynktów.

B.    Teoria popędów

1.    Popęd jest fizjologicznym przymusem, który odczuwamy jako potrzebę wymagającą zaspokojenia. Przykładami mogą być popęd do wody (pragnienie) czy pożywienia (głód). Twórcą tej teorii był Robert Woodworth, a jej kontynuatorem - Clark Hull. Główną ideę stanowiło twierdzenie, że znaczna część naszego zachowania motywowana jest dążeniem do redukcji popędów.

2.    Teoria popędów, podobnie jak teoria instynktów, znalazła się w niełasce wskutek trudności jej empirycznego zweryfikowania oraz wspomnianego wcześniej błędnego koła, do jakiego prowadziła badaczy: popędy miały wyjaśniać zachowania, na podstawie których zostały wcześniej wyodrębnione.

18.3. FIZJOLOGICZNE PODEJŚCIE DO MOTYWACJI

Fizjologiczne podejście do motywacji oznacza dążenie do zrozumienia związków między motywacją a funkcjonowaniem organizmu. Do rozwoju tego podejścia przyczyniły się badania Jamesa Oldsa i Petera Milnera, którzy stwierdzili, że kiedy stymuluje się pewne części mózgu szczura, zachowuje się on tak, jak gdyby doświadczał przyjemności, dążąc do dalszego odbierania tego samego rodzaju stymulacji. Istnieją różne warianty omawianego podejścia.

A. Teoria pobudzenia

1. Pobudzenie to charakteryzujący jednostkę poziom czujności, ożywienia i aktywności. Pobudzenie jest efektem aktywacji ośrodkowego układu nerwowego, w tym mózgu.