230

230    Rozdziat 18. Motywacja

18.5. KLINICZNE PODEJŚCIE DO MOTYWACJI

Kliniczne podejście do motywacji akcentuje znaczenie, jakie ma dla niej osobowość, i często w badaniach odwołuje się do studiów przypadków.

A.    Murrayowska teoria potrzeb

1.    Henry Murray przedstawił teorię potrzeb, które jego zdaniem leżą u podstaw ludzkiej motywacji. Należą do nich m.in. potrzeba władzy, afiliacji i osiągnięć. Na przykład ludzie z silną potrzebą władzy szukają w życiu takich sytuacji, w których będą mogli dominować nad innymi. Z kolei ludzie z silną potrzebą afiliacji lubią nawiązywać bliskie kontakty z innymi, przebywać w grupie i unikać sporów.

2.    Murray stworzył też narzędzie, Test Apercepcji Tematycznej (TAT), pozwalające na pomiar wielu spośród teoretycznie wyróżnionych potrzeb. W teście tym pokazuje się badanym wieloznaczne obrazki, które przedstawiają pobudzające emocjonalnie sytuacje. Badany musi do każdego z tych obrazków ułożyć opowiadanie. Tego rodzaju testy nazywa się technikami projekcyjnymi, ponieważ ludzie rzutują („projektują") na pokazane na obrazkach sytuacje samych siebie - własne pragnienia czy potrzeby.

B.    McCIellanda teoria potrzeby osiągnięć

1.    Dawid McClelland w swoich pracach nad motywacją skoncentrował się szczególnie na potrzebie osiągnięć. Sądził na przykład, że ludzie odnoszący sukcesy odznaczają się stosunkowo wysoką potrzebą osiągnięć. Poszukują oni dla siebie zadań stanowiących umiarkowane wyzwania - trudnych, ale nie niemożliwych do wykonania.

2.    Poziom potrzeby osiągnięć dominujący w danym społeczeństwie związany jest z jego produktywnością.

C.    Maslowa hierarchia potrzeb

1,    Abraham Maslow przedstawił hierarchiczną teorię potrzeb, zgodnie z którą zanim człowiek stanie się zmotywowany do zaspokajania potrzeb zajmujących wyższe miejsce w hierarchii, muszą być zaspokojone jego potrzeby z poziomów niższych.

2.    Według jednej z wersji tej teorii potrzeby zorganizowane są na pięciu poziomach. Na najniższym znajdują się potrzeby fizjologiczne, takie jak głód i pragnienie. Drugi poziom obejmuje potrzeby bezpieczeństwa, takie jak potrzeba opieki i ochrony przed zagrożeniami. Następny poziom stanowią potrzeby przynależności i miłości, takie jak potrzeba bycia kochanym przez innych ludzi. Kolejny poziom obejmuje potrzeby uznania, do których należy potrzeba posiadania prestiżu u innych ludzi oraz odczuwania szacunku dla samego siebie. Na ostatnim poziomie znajdują się potrzeby samoaktualizacji, czyli dążenie do urzeczywistniania posiadanych możliwości.

18.6. POZNAWCZE PODEJŚCIE DO MOTYWACJI

Podejście poznawcze akcentuje rolę, jaką w procesach motywacyjnych odgrywają wyższego rzędu procesy uczenia się i myślenia.

A. Motywacja wewnętrzna i zewnętrzna

1.    Wewnętrzne czynniki motywujące tkwią w nas samych. Mamy wewnętrzną motywację do robienia czegoś, jeśli czynność ta sprawia nam przyjemność.

2.    Zewnętrzne czynniki motywujące znajdują się poza nami. Mamy zewnętrzną motywację, jeśli robimy coś ze względu na nagrodę, jaką spodziewamy się uzyskać od innych.

3.    Są pewne dowody przemawiające za tym, że ludzie działają bardziej twórczo, gdy mają wewnętrzną motywację do tego, co robią. Istnieją też pochodzące z wielu źródeł dane, które świadczą o tym, że in-