228 (68)

• Kapsuły winiry Wybrane apJiiltnh t MkitłB hi«torll l teorii literatury. nauki o tęzyku i wiedzy o sztuce

m.4

STYLE FUNKCJONALNE POLSZCZYZNY

Odmiana pisana języka polskiego jest realizowana w kilku stylach funkcjonalnych, czyli typowych, utrwalonych w języku sposobach kształtowania wypowiedzi w określonych okolicznościach I określonym celu. We współczesnej polszczyżnie wyróżnia się m.ln. styl potoczny, artystyczny, naukowy, publicystyczny, urzędowy, czasem takie biblijny. W wypowiedziach elementy poszczególnych stylów mogą się przenikać.

■    Styl potoczny - powszechnie używany w codziennych rozmowach oraz w prywatnej korespondencji Internetowej (czaty, komentarze, komunikatory itp.), służy do podstawowe) komunikacji, wyrażania emocji. W węższym rozumieniu charakteryzuje się brakiem staranności w doborze środków językowych. Cechują go:

•    słownictwo konkretne, obrazowe, z tendencją do nacechowania (ekspresji) i kolokwialności,

•    przewaga równoważników i zdań pojedynczych nad zdaniami złożonymi,

•    obecność wypowiedzeń niepełnych, urwanych, elips I anakolutów.

■    Styl urzędowy - używany w kontaktach regulujących zasady funkcjonowania w określonej społeczności, służy do porozumiewania się pojedynczej osoby lub grupy osób z instytucją lub urzędem. Cechy typowe dla tego stylu to:

•    precyzja i jednoznaczność sformułowań,

•    bezosobowa forma wypowiedzi,

•    schematyzm i konwencjonallzacja, występowanie standardowych formuł językowych,

•    nasycenie terminologią (np. prawną),

■ brak wyrazów nacechowanych i kolokwializmów,

•    tendencja do tworzenia bezosobowych nakazów, zakazów, pozwoleń itp.,

•    podział tekstu na rozdziały, paragrafy, punkty, podpunkty.

■    Styl naukowy - używany w dziełach naukowych i rozprawach, służy do komunikowania informacji. Charakteryzują go:

•    obecność terminów (słów o znaczeniu ściśle określonym w danej dziedzinie) i partii metatekstowych (tekst traktujący o innym tekście; tekst naśladujący inny tekst będący wynikiem jego przekształcenia), uporządkowany, logiczny tok wypowiedzi, precyzja i obiektywizm,

•    przewaga zdań wielokrotnie złożonych nad zdaniami pojedynczymi,

•    ścisła kompozycja podporządkowana tokowi rozumowania, dowodzenia i argumentacji, systematyzowana przez podrozdziały czy punkty,

•    słownictwo abstrakcyjne.

■    Styl popularnonaukowy - stosowany w pracach popularyzujących naukę, artykułach prasowych itp. Od stylu naukowego różnią go:

•    ograniczenie terminologii naukowej i abstrakcyjnośd słownictwa,

•    wprowadzenie elementów stylu potocznego, a czasem artystycznego, co służy ożywieniu wywodu.

b Styl publicystyczny - używany w środkach masowego przekazu, służy do przekazywania informacji i kształtowania opinii publicznej. Charakteryzują go:

•    w zależności od dominującej funkcji - obiektywizm, prostota, ścisłość i precyzja lub występowanie elementów perswazyjnych i środków stylistycznych,

•    w zależności od specyfiki tekstu - stylistyczne podobieństwo do innych stylów funkcjonalnych, wykorzystanie słownie twa z języka potocznego, stylu naukowego, stylu artystycznego (ale zrozumiałego dla przeciętnego czytelnika).

■    Styl artystyczny - używany w tekstach z dominującą funkcją poetycką - kieruje uwagę odbiorcy na język wypowiedzi. Typowe cechy tego stylu to:

•    uzależnienie od indywidualnych upodobań językowych autora oraz konwencji stylistycznej charakterystycznej dla danej epoki,

•    zróżnicowany język, przez stylizacje zbliżający się do pozostałych stylów.

■    Styl religijny - to sposób ukształtowania wypowiedzi, który pod względem formy l treści naśladuje teksty biblijne. Używany jest w przemówieniach, kazaniach, mowach. Charakteryzują go:

•    podniosły ton wypowiedzi służący moralizowaniu lub perswazji, charakterystyczne słownictwo,

•    tendencja do używania stopnia wyższego i najwyższego, epitetów, alegorii, porównań, przypowieści, rozbudowanej symboliki, charakterystycznego rytmu,

•    rytuallzacja - obecność określonych formuł.

228