234 (29)

234    12. KONTROLA JAKOŚCI W SPAWALNICTWIE

12.1. Niezgodności spawalnicze, poziomy jakości i poziomy akceptacji

Każde odchylenie od idealnego złącza spawanego przyjęto nazywać niezgodnością spawalniczą, natomiast niedopuszczalną niezgodność, wykraczającą poza ustalone wartości graniczne poziomu jakości - wadą. Termin niezgodność spawalnicza jest stwierdzeniem zaistniałego stanu, który może być akceptowany lub nie. Niezaakceptowanie stanu wymusza dalsze działania techniczne, takie jak naprawę wadliwego złącza, ulepszenie bądź wymianę.

Niezgodności spawalnicze bywają spowodowane przyczynami natury:

—    materiałowej i metalurgicznej (zmiana struktury, segregacja składników, pustki, mikropęknięcia);

—    konstrukcyjnej złącza (pęknięcia wywołane koncentracją naprężeń, niewłaściwy kształt spoiny lub złącza);

—    technologicznej (będącej przyczyną większości niezgodności).

Niezgodności spawalnicze mogą występować w spoinie lub poza nią, czyli w strefie wpływu ciepła (SWC), a nawet w materiale rodzimym, np. pęknięcia rozwarstwieniowe (lamelame). Obejmują zatem złącze spawane, rozpatrywane jako geometryczny fragment konstrukcji spawanej.

Niezgodności geometryczne, które występują w złączach spawanych, są wyszczególnione i opisane w PN-EN ISO 6520-1:2002. Zostały sklasyfikowane w sześciu grupach, pod względem rodzaju, kształtu i przyczyn powstania, mianowicie:

1    -pęknięcia,

2    -pustki,

3    - wtrącenia stałe,

4    - przyklejenia i braki przetopu,

5    - niezgodności spawalnicze dotyczące kształtu i wymiaru,

6    - inne niezgodności spawalnicze, nie ujęte w punktach 1 do 5.

Typowe, częściej występujące niezgodności przedstawiono w tabl. 12.1 i na rys. 12.1.

Inną klasyfikacją niezgodności, bardzo pożyteczną ze względu na zastosowanie metody ich wykrywania, jest podział na niezgodności zewnętrzne i wewnętrzne. Niezgodnością zewnętrzną jest ta, która wychodzi na powierzchnię złącza (pomimo że sięga głęboko w jego wnętrze, np. pęknięcie, brak przetopu). Niezgodnością wewnętrzną jest ta, które nie wychodzi na powierzchnię złącza spajanego lub nie jest bezpośrednio dostępna, np. brak przetopu w grani spoiny wewnątrz rury.

W celu zapewnienia bezpiecznego użytkowania konstrukcji spawanych przyjmuje się poziomy jakości wykonania złączy spawanych, czyli ustalone odpowiednio do oczekiwań wartości graniczne niezgodności spawalniczych. Poziom jakości określa projektant, biorąc pod uwagę klasę konstrukcji, ryzyko zagrożenia skutkami awarii dla ludzi, środowiska i gospodarki. Poziom jakości odnosi się do poszczególnych spoin/złączy występujących w konstrukcji, a nie do całej konstrukcji lub