23 (343)

POSTAWY A ZACHOWANIA 159

[ nej, udział w spotkaniach partyjnych czy pomoc w ich organizowaniu, okazały s, się niskie: średnio 23%. Nawet udział w protestach, które - jak sugerowało pyli tanie - mogłyby być skuteczne (strajk, blokada dróg), „wykrzesał" jedynie mini-j mum gotowych do włączenia się: tylko 6%.

t Małe zaangażowanie polskiej młodzieży w sprawy społeczno-polityczne |j Skarżyńska przypisuje dwu grupom czynników. Pierwszym jest wciąż istniejąca | w Polsce akceptacja raczej tradycyjnych wartości dotyczących więzi społecz-: nych, głównie z rodziną i przyjaciółmi, niż wartości indywidualnego sukcesu, jf w tym osiągnięcia czegoś nowego, niezwykłego (por. także Skarżyńska, 1995). H Rezultat ten chciałabym podkreślić jako bardzo wymowny w świetle faktu, że \ wśród psychologów społecznych słyszy się głosy (na przykład Baier i in., 2002), \ jakoby społeczeństwo polskie gwałtownie przekształciło się w nowoczesny na-;j ród zorientowany na sukces osobisty, przypisujący mniejszą wartość więziom i grupowym. Tymczasem - jak sugeruje również Wojciszke (1995) na podstawie jj swoich niedawnych badań - sukces bywa spostrzegany w Polsce jako „moralnie H podejrzany", a osoby, które go odniosły, uważane są za mniej moralne niż te, jj które poniosły porażkę. Zaangażowanie w działalność polityczną spostrzegane | jest w Polsce wciąż jako dążenie do indywidualnego sukcesu, czyli „brzydką I rzecz", a nie jako instrument czynienia dobra społecznego.

-i Druga grupa czynników, które „sprzyjają" niezaangażowaniu młodych Po-j laków w sprawy społeczno-polityczne, to - zdaniem Skarżyńskiej (1999) - nie-I zwykle niskie poczucie politycznej skuteczności. Aż 88% twierdzi, że nie ma | poczucia jakiegokolwiek wpływu na to, co się dzieje w kraju; teoria działań | przemyślanych jawi się tu w wersji „smutnej", choć prawdziwej. W połowie lat jj dziewięćdziesiątych młodzi byli przekonani, że komunistów zastąpili weterani j] „Solidarności", którzy wykorzystują władzę raczej do swoich prywatnych celów, jj a nie na rzecz skutecznych reform społecznych. Poczucie społecznego wyobco-| wania nasila także lęk przed bezrobociem; w tym czasie wynosił on wśród mło-ji dzieży w wieku 18-20 lat około 30%, co stanowiło dwukrotnie większą liczbę ; od średniej krajowej. Nic więc dziwnego, że jeśli młodzi cokolwiek deklarują \ w sensie politycznej aktywności, to raczej gotowość do protestu niż wspieranie

polityki rządzących.

>rzekonamom

4,3,2 Od zachowań

Jeśli nawet postawy nie zawsze wyrażają się w zgodnych z nimi zachowaniach, to faktem jest, że znając postawy jednostki, można z pewnym prawdopodobieństwem przewidzieć niektóre jej zachowania. Dlatego specjaliści inwestują ogromne nakłady finansowe i intelektualne, by ukształtować u ludzi taką postawę, która „pchnie’' ich do określonego zachowania: kupienia produktu, stania się członkiem sekty czy podjęcia działań zdrowotnych zabezpieczających kompanie ubezpieczeniowe przed stratą pie-