266

266 Rozdział 21. Psychopatologia

3.    Dla schizofrenii paranoidalnej charakterystyczne są urojenia prześladowcze, np. gdy ludzie słyszą głosy krytykujące ich czy grożące im, lub urojenia wielkościowe, przy których człowiek może słyszeć głosy mówiące o jego wspaniałości.

4.    Schizofrenia niezróżnicowana to zbiorcza kategoria, do której zaliczane są symptomy schizofreniczne nie przystające w pełni do żadnego wzorca lub odpowiadające więcej niż jednemu wzorcowi.

5.    Schizofrenia rezydualna jest rozpoznawana u osób, które miały przynajmniej jeden epizod schizofreniczny i aktualnie ujawniają jakieś łagodne objawy, ale nie wykazują poważnych zaburzeń zachowania.

C. Wyjaśnienia schizofrenii

1.    Istnieje kilka wyjaśnień psychodynamicznych schizofrenii. Jednym z nich jest hipoteza o schizofreno-gennej matce, utrzymująca, że matki schizofreników są chłodne, dominujące i szukają konfliktów. Inne wyjaśnienie oferuje teoria podwójnego wiązania, zgodnie z którą objawy schizofreniczne wynikają stąd, że dziecko otrzymuje od bliskich mu osób sprzeczne komunikaty.

2.    Wyjaśnienia teorii uczenia się są różne. Jednego z nich dostarcza teoria etykietowania, utrzymująca, że określenie człowieka jako schizofrenika czyni bardziej prawdopodobnym ujawnianie przez niego objawów zaburzeń. Po pierwsze, może on dzięki otrzymanej diagnozie odczuwać większą swobodę w zakresie antyspołecznych zachowań. Po drugie, inni ludzie mogą traktować go w sposób, rzeczywiście skłaniający go do przypisywanych mu zachowań.

3.    Zgodnie z wyjaśnieniem poznawczym ludzie cierpiący na schizofrenię mają inne niż osoby normalne doświadczenia zmysłowe.

4.    Wyjaśnienie humanistyczno-egzystencjalne uznaje schizofrenię za mit (Thomas Szasz) lub jedynie etykietę, jaką społeczeństwo opatruje zachowania, uznane za problematyczne (R. D. Laing). Wyjaśnienia te mają niewielką podbudowę empiryczną.

5.    Jedno z wyjaśnień psychofizjologicznych wiąże schizofrenię z nadmiarem neuroprzekaźnika - dopami-ny. Inne widzi schizofrenię jako efekt strukturalnych nieprawidłowości mózgu.

21.7. ZABURZENIA OSOBOWOŚCI

A.    Zaburzenia osobowości oznaczają posiadanie przez jednostkę pewnych trwałych cech, które czynią ją nieszczęśliwą oraz poważnie upośledzają jej zdolności do przystosowania się i prawidłowego funkcjonowania w otoczeniu.

B.    Istnieje wiele różnych zaburzeń osobowości. Dziesięć spośród nich wymieniono poniżej.

1.    Osobowość paranoidalna oznacza skrajną podejrzliwość człowieka wobec innych osób.

2.    Osobowość schizoidalna cechuje człowieka, który ma duże trudności w nawiązywaniu kontaktów z innymi ludźmi. Jest mu obojętne, co o nim myślą, mówią, co wobec niego czują.

3.    Schizotypowe zaburzenie osobowości występuje u kogoś, kto ma poważne problemy w kontaktach z ludźmi i ujawnia ekscentryczne czy dziwaczne zachowania. Osoba taka jest podatna na złudzenia i może przejawiać myślenie magiczne.

4.    Zaburzenie osobowości typu borderline występuje u kogoś, kto charakteryzuje się krańcową niestałością nastroju, obrazu samego siebie i relacji z innymi ludźmi.

5.    Osobowość narcystyczną stwierdza się u człowieka z zawyżoną samooceną, silnie skoncentrowanego na sobie i egoistycznego.

6.    Osobowość histrioniczna charakteryzuje człowieka, który na ogół zachowuje się tak, jakby był na scenie, ma skłonność do dramatyzowania i ciągle usiłuje koncentrować na sobie uwagę otoczenia.

7.    Osobowość unikającą stwierdza się u kogoś, kto nie potrafi wchodzić w bliskie relacje interpersonalne. Może pragnąć bliskości, ale boi się odrzucenia i dlatego unika silniejszego związania się z kimś.

8.    Osobowość zależną stwierdza się u kogoś, kto nie wierzy we własne siły i nie potrafi wziąć odpowiedzialności za samego siebie.