276 (34)

276 Część V

-utki: milutki 'drogi, kochany', z jednym tylko przykładem użycia: z Bogiem Ojcem, Synem milutkim...

3.2.    W SP XVI - w ramach haseł od A do O - znalazły się następujące przymiotniki na -utki: malutki (52 razy!), też malutko (3 r.), milutki (1 r.), młodziutki (1 r.) // młodzułki (1 r.), wreszcie nowiutki (1 r.). W XVI w. była znana też formą cieniutki (zob. niżej przy omawianiu materiału z Lindego).

W XVII-wiecznym słowniku Knapiusza i w XVIII-wiecznym słowniku Tro-ca żadnych formacji przymiotnikowych na -utki nie znalazłem.

3.3.    W Słowniku języka Adama Mickiewicza znalazłem 11 przymiotników na -Kłfci, na ogół mających pojedynczą (po 1 czy 2 przykłady) dokumentację; jedynie króciutki i malutki są lepiej (po 6 przykładów) poświadczone. Przykłady wypisane ze Słownika języka Adama Mickiewicza są następujące: bliziutki ( l r.): Żc te doniesienia są prawdziwe, świadczy bliziutki kotka Tukaj LI 79; czar-niutki (2 r.): Kłamiesz. /-/ Xiężc, na honor, na kochanki imię, Mej kochanki czarniulkiej, co tak do mnie wzdycha 1)3 703-9; Myślił żc pewnie miała czar-niutkie oczęta, Białą twarz, usta kraśne jak wiśnie bliźnięta; PT 1608-9; drobniutki (1 r.): oprócz, kilku drobniutkich s/pargalików nic nie ma LI 122; króciutki (6 r.): Twoje ostatnie listy (...] króciutkie i nic odpisujesz na rzecz główną L2 417; malutki (6 r.): Stoi w książkach, żc jest kędyś kraik malutki Lala 117; malutka córeczka tłusta jak ogórek. L2 304; podobniutki (I r.): jak może dwie twarze podobniutkie nie wzbudziłyby w sobie nawzajem miłości. LI 39; ro-dzouiutki (1 r.): Rodzoniutki braciszek owego wąsala, Żyje dotąd PTI!355-6; samiutki (1 r.): Byłam tedy samiutka w domu PamPoł 60, słabiutki (1 r.): Miałem wiele niespokojności z małym Władziem, który zawsze biedny i słabiutki 1.2 312, spokojtiiutki (1 r.): (W cytacie:) Hj, bądź spokojni u tka, Kochana l Ielut-ka! RecMałg 82-3; wesolutki (1 r.): Bo nad wszystkich ziem branki milsze Laszki kochanki, Wesolutkie jak małe kołeczki Trzech budr 25-6.

Z lokalizacji przytoczonych przykładów widać, że przymiotniki le wystąpiły przede wszystkim w listach, wyjątkowo w tekstach literackich, jak np. czarni utki (Dziady 3 i Pan Tadeusz), rodzoniutki (Pan Tadeusz) czy wesolutki (Trzech budrysów).

3.4. A jak rzecz, wygląda-pod interesującym nas tu względem - w słowniku Lindego? Przymiotników na -utki ujętych w tym słowniku jest 47 (w tym 2 przymiotniki z wariantami: czarniulki fi czert: i utki i wesel utki ii wesolutki), ale tylko 8 z nich jest zilustrowanych przykładem użycia: cieniutki: Z cieniutkich deszczck skrzyneczka mała Cresc 667; głupiutki: głupiutka, aż. do zapamiętania mnie kocha Teat 17; króciutki: króciutka szpada Teal 49; malutki: Boże, rzeczy te zakryłeś przed mądrymi, a objawiłeś je malutkim IV. Math. 77, 25; młodziutki: Dziatki mam z sobą młodziutkie 1 Leop Genesis 33, 73; słodziutki (pod hasłem słodyś, słodzi uszek): słodziutki człoczek 'ein siisses Ilerrchcn';

szczuplutki: cząsteczka szczuplutka KurPet347; wesolutki: wesolutki jest ten młody panicz 7tv?ł 20,69.

Najwcześniejszymi przykładami Lindego są-jak z powyższego materiału wynika - cieniutki z Cresccntiusa i młodziutki z Leopolity. Formy cieniutki SP XVI nic odnotował, bo źródło, z którego ten przykład pochodzi (Cresc), nie znalazło się w podstawowym kanonie źródeł SP XVI. Formy z Leopolity (młodziutki) i Wujka (malutki) zostały przez SP XVI ujęte, ale forma na -utki od miody ma w SP XVI inną niż to zapisał Linde morfonologię: młodzutki.

Pozostałe 4 przykłady z Lindego mają dokumentację XVIII-wieczną: króciutki, głupiutki,szczuplutki, wesolutki. Bez wskazania lokalizacji wystąpił przymiotnik słodziutki, ale jest to zapewne przykład własny Lindego, a więc z początku XIX w. Przykładów z XVII w. u Lindego nic znalazłem.

W SWil (1861) przykładów na przymiotniki ekspresy wne na -utki jest już dużo: przeszło 60. Wyliczane są one z reguły łącznie z innymi przymiotnikami o charakterze ekspresywnym, np. cichuchny, cichuczki, cichutki, cichuteńki 'bardzo cichy'; cieniuchmj, cicniuczki, cieniusieńki, cieniuteńki, cieuiuśki, cieniutki, de niusiencczki, cieniuteneczki 'bardzo cienki'; leciudmy, leciutki, leciuteńki 'bardzo lekki'; maluchny, maluczki, maluśki, malutki, malusieńki, malułeńki 'bardzo mały, zgrabny' i Id., itd.

4. Przymiotniki na -utki są dobrze poświadczone też w polskich gwarach. Po kilka przykładów wydobyłem /. następujących - idąc od południa na północ -słowników i monografii gwarowych:

1)    Kucała M., 1957: lich ul ki, s. 230; malutki (owies), $.230; nowutki (bez palata-lizacji!), s. 52; pełnilitki (pelniutkie gai ki) // pehńulki, s. 229;

2)    Zaręba A., 1960 (= Z), Pluta F., 1973 (= P): bielutki (/.); malutki(P, Z);puch!ut-ki 'pulchniutki' (P);

3a) Cruchmanowa M., 1969, s. 79: czerwoniutki, zdrowiu tki, żótciótki itp.

W materiale z Kramsk... zwraca uwagę forma na -ńtki: żółciótki (w funkcji deminutywnej). Inną formę na -ótki(?) notujeSGP Karl:długotki'przydługi, bardzo długi' (długotkie trąby - z okolic Żarek, Siewierza i Pilicy), por. też: Dlugótko a obłożnie był chory - z okolic Pińczowa; SGP PAN formę długu!ko 'długo', leż 'tęskno, smutno', notuje również z Kociewia (za Sychtą). Czy w formach żófciót-ki i długotki (dlugótko) chodzi o „takie samo" -ótki (-ótko) i czy owo -ótki jest tylko wariantem fonetycznym przyrostka -ulki?

3b) Nowak 11., 1982, s. 17, też mapa 115. Materiał, zaprezentowany w monografii Nowaka, ma szczególny charakter: formacje przymiotnikowe na -utki mają tu formę -itki, np. (pisownię fonetyczną upraszczam): bielitki, biydnitki, bliziiki, cali tki, cinitki, czonńtki, drobni tki, głacitki, jaśuiiki, krócitki, malitki, polni tki, równi (ki, zim-nitki...; w tej samej monografii można obserwować podobną zmianę -u- w -i- też u przymiotników nn-uśki, np.bieliśki, caliśki,goliśki,pofniśki, tiwrdziśki... Dodam tu jeszcze, że forma malitki 'malutki' jest notowana też w SGP Karł z okolic Ropczyc (Udz.). Wyjaśnienia przyczyn tego „przegłosu" nigdzie nic znalazłem.