2

KONCEPCJE LAD U SPOŁECZNEGO I TYPY PRZEWIDYWAŃ

KONCEPCJE LAD U SPOŁECZNEGO I TYPY PRZEWIDYWAŃ

17ł    _

^    ) gdy postępowanie ludzi podlega w sposób bezrefleksyjny zwyczajom

y i normom tradycyjnym albo gdy mamy do czynienia z rutyną pracy ^ zbiorowej. Taka rutyna może być ukształtowana przez tradycyjne wzory, jak to miało miejsce na przykład w zespołach żniwiarzy i wiązarek do

czasu rozpowszechnienia się maszyn rolniczych, ale może być również, systemem odruchów warunkowych, \v\ tworzonym autonomicznie w toku zbiorowej pracy trwałego zespołu

Drugi typ zbiorowego zachowania się obejmu je zarówno iijtcr/crc-iK ie decyzji jednostkowych iak interferencję ośrodków decyzji poszczcgól-

——    albo"

nych grup składających się na szerszą zbiorowość .partia ^ząchow ^cioslconnk społeczeństwo inrlvwiclualistyczne kierujące się zasadą utisscz fair? — to przykłady interferencji pierwszego rodzaju; współzawodnictwo i współdziałanie trustów i towarzystw akcyjnych — to przykład rodzaju drugiego, podobnie jak stosunki między partiami politycznymi albo po-^Vsv_Nłityka międzynarodowa, albo bitwa dwóch zdyscyplinowanych armii

) Trzeci* typ. podobnie jak pierwszy, wyłącza w zasadzie wszelką inter-y ferencję decyzji, w tym wypadku ludzie podporządkowani są rozkazom czy dyspozycjom, które przychodzą z aórv.

•leżeli tradycyjny zbiorowy taniec plemienny wykonywany bez wodzireja symbolizuje nam pierwszy typ zbiorowego zachowania się. jeżeli j dansing wielkomiejski — gdzie poszczególne pary tańczą, każda po swo-I jemu, zaczynają i kończą w dowolnych momentach, a ich poruszanie się po sali jest uzależnione ud ruchów innych nie skoordynowanych par — \ reprezentuje interferencję działań indywidualnych, to przykładem analogicznym trzeciego typu zbiorowego działania będzie musztra na dziedzińcu kosza rowy m.

Rozróżnienie tych trzech elementarnych typów zachowania się zbiorowego jest ważne njo tylko ze względu na zagadnienie form życia społecznego i stylu międzyludzkich stosunków. Jest ono, jak sądzę, ważne

również dla problematyki planowania społecznego, albowiem zakres planów i dobór środków ich realizacji zalezy od mechanizmu podniet. I^nie

zagacimeme przewłaywanla

mniej ważne wydaje się ze względu na w naukach społecznych, gdyż od systemu podniet, na których opiera się lad społeczny poszczególnych zbiorowości, zależą metody przewidywań I stopień prawdopodobieństwa.

Zważywszy, że w każdym społeczeństwie istnieją wzory kulturowe, których moc objawia się w większym lub mniejszym stopniu w spontanicznym znehowoniu się jednostek; zważywszy dalej, że w każdym świadomym działaniu można szukać indywidualnych decyzji, nawet gdyby to miała być decyzja podporządkowania się otrzymanym rozkazom, i że

w każdej zorganizowanej zbiorowości pewne działania jednostek są wynikiem decyzji centralnej władzy, możemy — przynajmniej w pewnym zakresie zjawisk — traktować nasze rozróżnienie bądź jako rozróżnienie trzech idealnych typów, bądź trzech aspektów zachowania się zbiorowego. W każdym jednak razie te ramy pojęciowe wydają sie dogodne do klasyfikowania konkretnych działań społecznych

MECHANIZM LĄDU SPOŁECZNEGO

Trzem naszym idealnym typom zachowania się odpowiadają trzy proste koncepcje ładu społecznego*

a) L nd ,,p rzedstawień zbiorowy c h":    życie społeczno

oparło na konformizm ach społecznych, uregulowane przez tr«dyc*vjn«

wzory

b) Porządek policentryczny: równou aga spoićczna osiąg nięlu automatycznie dzięki „naturalnym prawom interakcji, w wyniku

indywidualnych nie skoordynowanych decyzji, przy respektowaniu pcw nych reguł gry (norm współżycia).

c) Porządek inonoccn tryczny: życie społeczne regulowane przez centralne decyzje dzięki organizacji czuwającej naci ich przestrzeganiem.

Pierwsza koncepcja ładu społecznego odpowiada popularnym wyobrażeniom społeczeństwa ..pierwotnego” jako statycznej. tradyojona!istvcznej wspólnoty, gdzie zmiany zachodzą powoli i rzadko ,.U tubylców Australii — pisze E. Mayo w swoich rozważaniach nad p r o b 1 e m a m i ludzkimi cywilizacji przemysłowej — metoda życia polega na doskonałej niemal współpracy wdrożonej jdriiled intoj każdemu członkowi plemienia (...) Każdy członek zna swoje miejsce i swój udział, chociaż nie umie go wyjaśnić” ^ł. Sam Mayo wysoko ceni z punktu widzenia szczęśliwości ludzkiej ten typ nierefleksyjnych działań społecznych (non-logical social actionsj.*<D(irf<heirhowśEie pojęcie „solidarności mecha-nicznej” odnosi się do tej samej formy „ładu społecznego” ^s. Tam właśnie Durkheima „przedstawienia zbiorowe” (represenlations collectives) osiągają moc najwyższą. Dla W. G. Sumnera ład oparty na sile tradycyjnych wzorów może dominować nawet w społeczeństwie cywilizowanym, takim

' Elton Mayo, The Humań Problcms uf the Indusirial CluilUatlon, New York 1933, s. 179—180.

- F Durkheim. Dc la riivisior) chi traroii ancint, Parts 1893