40 (76)

towym pytanie („nie można”), a więc podsumowuje akapit. To wypowiedzenie podsumowujące nic pełni funkcji nawiązującej.

Fragment trzeci to przykład akapitu, w którym wypowiedzenie

stanem badań spośród wszystkich zagadnień, które wyrosły na granicy językoznawstwa i literaturoznawstwa..."). Akapit rozpoczyna się bowiem od szczegółu, a mianowicie od danych bibliograficzno-statystycznych. Tekst od razu atakuje czytelnika liczbami (_ty320 stron"). Później rozwija się wykorzystując porządek chronologiczny („do 1970 roku”, „ostatnie piętnastolecie "). Informacje faktograficzne doprowadzają do wniosku - do wypowiedzenia tematowego, które ma charakter podsumowujący, lecz nic nawiązujący.

Ostatni przykład pokazuje, w jaki sposób wypowiedzenie tematowe można usytuować w środku akapitu. Zacytowany fragment zaczyna się od szczegółu, od przykładowych nazw kwiatów. Przykład ten ma na celu jedynie wprowadzenie czytelnika w zagadnienie (_t,wyrazy (■■■} oznacztiją kwiaty, nie stanowią jednak kategorii gramatycznej.."). Dopiero drugi przykład (^wyrazy [..} oznaczaokreślone miejsca..."’) przybliża do właściwego tematu, jakim jest kategoria nazw miejsc. Pojawia się tu zasygnalizowane w tytule pojęcie: „noniina loci”. Oba przykłady stopniowo doprowadzają do wypowiedzenia tematowego. Są nim dwa kolejne zdania wzajemnie się uzupełniające i w swoisty sposób powiązane z resztą akapitu. Pierwsze z. nich odnosi się bowiem treściowo do tekstu poprzedzającego stanowiąc jego podsumowanie („Klasyfikacji językoznawczej podlegają nie desygnaty nazw [...], ale same nazwy" ). drugie - odsyła do tekstu następującego zapowiadając kolejny przykład, przykład ilustrujący generalne stwierdzenie. Także tutaj brak nawiązania do kolejnych akapitów.

Analiza czterech inicjalnych akapitów wziętych z rozmaitych tekstów humanistycznych pokazała, że nawet akapity występujące w analogicznej pozycji w tekście różnią się i co do struktury, i co do długości. Gdybyśmy przyjrzeli się akapitom ze środka bądź końca tc-kstu, różnice byłyby jeszcze większe. Nic da się stworzyć wzorca „idealnego" akapitu. Można, co najwyżej, pokusić się o sformułowanie kilku ogólnych zasad.

Pu    'v debrze    \vvr*«'vi<»dyenip

tematowe powinno być wyrażone eksplicytnic lub przynajmniej implikowane.

Po drugie, wypowiedzenie tematowe powinno być wyrażone jasno i nie ogólnikowo.

Po trzecie, akapit powinien być zbudowany wokół wypowiedzenia tematowego, to znaczy nie może zawierać zdań, które bezpośrednio lub pośrednio z tym wypowiedzeniem się nic wiążą.

Po czwarte, akapit powinien być odpowiednio rozwinięty, odpowiednio dla potrzeb nadawcy i odpowiednio do wymagań odbiorcy.

Po piąte, akapit powinien być spójny zarówno wewnętrznie, jak i w stosunku do całości tekstu.

Temu ostatniemu zagadnieniu poświęcony będzie kolejny podrozdział.

3. Spójność formalna akapitu

Akapit - jak już wspominałam - to zarazem całość i część całości, to składnik tekstu i jednocześnie tekst w miniaturze. Również jego spójność dotyczy tych dwóch aspektów istnienia. Akapit jako całość powinien być spójny wewnętrznie, a to znaczy, że poszczególne zdania, które go budują', muszą być ze sobą powiązane. Akapit jako część całości powinien współtworzyć spójność tekstu, to znaczy, powinien się wiązać z innymi akapitami.

83