45 (251)

nymi. Przykładem takiego działania może być leczenie choroby Wilsona. Występujący w tej chorobie niedobór ceruloplazminy po woduje trudności w transporcie miedzi, której zwiększona zawai tość w ustroju powoduje niedokrwistość, uszkodzenie wątroby i układu nerwowego. Przez podanie D-penicyloaminy, która chelu tuje Cu²⁺, usuwa się nadmiar miedzi.

Do trucizn metabolicznych zalicza się między innymi ołów i rtęć które przedostają się do organizmu z zanieczyszczonego spoił nami i odpadami przemysłowymi środowiska. Szczególnie nin

I

bezpieczne są pochodne organiczne Pb i Hg, np.: (C2H₅)₃Pb CH₃Hg⁺, które łączą się z grupami tiolowymi białek enzymatyc.-nych. Związkiem do usuwania jonów Pb²⁺ i Hg²⁺ jest kwas etyln nodiaminotetraoctowy EDTA. Tworzy on rozpuszczalne nietol-syczne chelaty wydalane następnie z moczem.

Związkami chelatującymi można także usunąć z ustroju kation¹, metali promieniotwórczych. Na przykład związki uranu znajdują ■ się w wodzie morskiej lub organizmie usuwa się przez stosowaniu połączeń selektywnie kompleksujących jony UO^ zwanych urn nofilami.

Za pomocą związków chelatujących można blokować specylu. ne działanie jonów metali w układach biochemicznych. Na pr/y kład krzepnięcie krwi jest przyspieszane przez jony wapniowe I '• dodaniu do próbki krwi dostatecznej ilości związku chelatującm< jony Ca²⁺, np. EDTA lub szczawianu, wapń zostaje związan, w kompleks i traci aktywność w procesie krzepnięcia krwi.

/wiązki chelatujące znajdują również zastosowanie w badaniach mechanizmów niektórych reakcji biochemicznych. Na przy-Hnd jony La³' i Ca²' tworzą podobne kompleksy, ale chelaty lanta-

niiwe są trwalsze, więc zastępując Ca²⁺-> La³⁺, można było

badać sposób wiązania jonu wapnia przy przechodzeniu przez waistwy lipidowe błony półprzepuszczalnej.

W radioimmunoterapii wykorzystuje się oddziaływanie kompleksów itru z chromosomami DNA w komórce nowotworowej. Kompleksy te reagują szybko i selektywnie z grupami tiolowymi regionu nhlętego chorobą, w ten sposób następuje dostarczenie izotopu piamieniotwórczego w żądane miejsce.

Niektóre związki kompleksujące, np. kwas cytrynowy, EDTA itp. dodane do żywności wiążą nawet ślady metali (Fe, Cu, Pb, Zn), Mórc; mogłyby katalizować utleniający jej rozkład. Dzięki temu wydłuża się czas przydatności do spożycia.

CZĘŚĆ DOŚWIADCZALNA I Oznaczanie magnezu

Magnez oznacza się miareczkowo wersenianem sodu v fuodowisku amoniakalnym (bufor o pH = 10) wobec czerni erio-* Iii omowej T:

95