4

Część pierwsza

organizm, wyłączający którąś z jego ważnych funkcji. Rozciągnięty na dziedzinę psychiatrii, oznacza, przez analogie, długotrwałe, destrukcyjne oddziaływanie na osobowość, prowadzące do psychicznego lub emocjonalnego kalectwa. Może więc warto tego terminu użyć w jeszcze jednym znaczeniu: rozciągnąć go na społeczne funkcjonowanie człowieka i odnieść do destrukcyjnego w p ł y w u na o r g a nizm społeczny. A zatem, cóż ten termin mógłby w tym kontekście oznaczać?

Trauma oznaczałaby szczególny ro,dząj patologii podmiotowości społecznej (czyli tego. co w teorii społecznico stawania się jest rozumiane jako kompleksowa. syntetyczna własność zbiorowości ludzkiej, umożliwiająca twórczą autotransformację [Sztompka 1991 aj). Do takiego stanu patologicznego dochodzi w specyficznych warunkach strukturalnych i kulturowych (..sprzyjającym kontekście"), pod wpływem specyficznych wcześniejszych" zmian "społecznych („traumatogennych zdarzeń"), interpretowanych w świetle istniejących zasobów' kulturowych jako traumatyczne. Kiedy stan ten zostanie zdefiniowany jako trauma przejawia się w „symptomach traumy” i zaczyna wywoływać specyficzne reakcje (radzenie sobie z traumą), które wpływają na potencjał sprawczy do dalszych zmian społecznych. Jak wynika z tej występnej charakterystyki, trauma to w^r istocie proces dynamiczny, i...ewolucyjny, nazwijmy go sekwencją t r a u.aaty c.z-n ą.

Logika tego procesu przypomina to. co Neil Smelsęr odkrył. analizując proces wyłaniania się ruchów społecznych. i nazwał „dynamiką wartości dodanej" (Smel-ser 1963). Zastosuję ten schemat myślenia, inutatis mutandis, do opisu sekwencji traumatycznej. A zatem.

w mojej rekonstrukcji sekwencję traumatyczną można rozłożyć analitycznie na pięć stadiów: stadium pierwsze to kontekst strukturalno-kulturowy sprzyjający trau-mie (Smelser mówi w swojej teorii o „sprzyjających warunkach strukturalnych" }- structural conducweness); drugie - to traumatyczne sytuację lub zdarzenia (Smel-serowskie „napięcie strukturalne” - structural strain)', trzecie - to specyficzne sposoby definiowania, interpretowania. ujmowaniu lub opisu traumatycznych zdarzeń, czerpane z puli odziedziczonych zasobów kul-turouych („uogólnione przekonania” - generalized be- £> p iiejs - według Smelsera); _czwarte_- to objawy traumy, czyli specyficzne wzorce zachowań lub przekonań (wspólne sposoby postępowania, typowe, powszechne opinie);_piąte - to adaptacje posttraumatyczne (Smelse-rowska „kontrola społeczna" - social contro!): i wreszcie. stadium szóste to przezwyciężenie traumy (jest to^y faza zamykająca sekwencję lub otwierająca nowy cykl / sekwencji traumatycznej, kiedy to złagodzenie traumy / tworzy strukturalne i kulturowe warunki sprzyjające* pojawieniu się innego rodzaju traumy). Każde z tych stadiów wymaga krótkiego komentarza.

Sprzyjające warunki strukturalno-kulturowe

j——*    /)(/

Warunki, sprzyjające traumie, dojrzewają wtedy,

kiedy w istniejącej strukturze społecznej lub kulturze pojawia się jakaś dezorganizaęj£^p/zemieszczenie, niespójność, innymi słowy, .kiedy kontekst życia ludzkiego i działań społecznych traci jednorodność, koherencję

21