68 (217)

<i I xU-łorak urAx VI S/>łb>-Ski*.,ei\ ircJ.l. PoSjtfkaapoUcaur, Wuwiw12U)7

ISBN *7*46^1-ISHM-S C byWH PWK lin7

90 CZĘŚĆ 1 Wprowadzenie da polityki społecznej

i społeczeństwa. Dostrzeżenie dóbr publicznych wiąże się z konstatacją, że na pewnych obszarach klasyczny mechanizm rynkowy jest niewydolny¹.

Pojęcie to nie jest synonimem konsumpcji zbiorowej ani konsumpcji społecznej, nie obejmuje też samych tylko dóbr ekonomicznych. Przykładami dóbr publicznych mogą być: niczdcwastowane środowisko naturalne, zdrowie publiczne, a nawet trwały pokój i sprawiedliwość społeczna czy też respektowanie praw własności: w kategorii tej mieszczą się sieci komunikacyjne, systemy obronne, akademie nauk i muzea, a także takie detale, jak tabliczki z nazwami ulic i światło rzucane prz.cz miejskie latarnie.

Dobrom publicznym przypisuje się następujące cechy:

(1)    korzyści płynące z istnienia tych dóbr wykraczają daleko poza korzyści poszczególnych jednostek, np indywidualnych nabywców; ich pozytywne efekty zewnętrzne są udziałem większych zbiorowości ludzi, a także społeczeństwa i gospodarki jako całości;

(2)    korzystanie z nich odbywa się zbiorowo, ponieważ one same i ich efekty są niepodzielne;

(3)    trudno kogoś wykluczyć ze zbiorowości ich użytkowników, toteż wymagają wspóltinan sewania w miarę możliwości prze? wszystkich;

(4)    rynek nie jest w stanie ich wytworzyć - wcale albo w odpowiedniej ilości. Wprawdzie sam rynek nie może funkcjonować bez istnienia wielu dóbr publicznych, ale :ako ich producent okazuje się zawodny

Zakres znaczeniowy tego pojęcia zbliża się więc do pojęcia wartoki społecznych (zob. rozdz. 4). Przypomina, że owoce gospodarki rynkowej ani to, co dzieje się wewnątrz rodziny i gospodarstwa domowego, nie wyczerpują zestawu instrumentów i celów polityki społecznej.

Podsumowanie

•    Instrumenty polityki społecznej służą do modyfikacji zachowań ludzi, ułatwiania im zachowań pożądanych i utrudniania zachowań uznanych za szkodliwe dla tych osób bądź dla ich otoczenia. Można wyodrębnić następujące style oddziaływania na te zachowania: wyzwalający zachowania pożądane; opiekuńczy wobec osób niezdolnych do pożądanych zachowań; bodźcowy, motywujący do zachowań pożądanych; rygorystyczny, wymuszający rezygnację z zachowań negatywnych.

•    Ze względu na rodzaj użytych zasobów i wykorzystanej wiedzy wyróżnia się instrumenty: ekonomiczne, prawne, informacyjne, kadrowe (kapitał ludzki), a także kształtowanie przestrzeni i gospodarowanie czasem. Każda decyzja podjęta

' Stanisława Golinowska, Polityk* fpoUana państwa w gospodarce rynkouti. Studium ckonomu z-ne. Warsi.iwa 1994. Wydawnictwo Naukowe PWN.