7 (1254)

4.7. Pochodne kwasów karboksylowych 131

rydy wymienionych kwasów są składnikiem łoju (baraniego, końskiego, wołowego), smalcu (wieprzowego), tranu (z dorsza, łososia, tuńczyka) oraz tłuszczu z innych zwierząt (norek, żółwi, bobrów). Wyjątki stanowią olej palmowy (ester gliceryny i nasyconego kwasu palmitynowego) i masło kakowe (kakaowe). W kosmetyce stosowane są do produkcji mydeł, jako baza kremów, mleczek, śmietanek, maści, pomad, brylantyn, maseczek. Mają dobrą wchłanialność, tworzą warstwę ochronną zapobiegającą transepi-dermalnej utracie wody, nie powodują alergii i działają przeciwzapalnie.

Tłuszcze roślinne są to trigliccrydy nienasyconych kwasów tłuszczowych, głównie: oleinowego, linolowego, a-linolenowego, y-linolenowego i arachidowego. Oleje roślinne stosowane są jako nośniki hydrofobowych substancji czynnych (witamin A, E, F, fosfolipidów, substancji zapachowych i barwnych). Olejowe wyciągi z ziół (dziurawca, nagietka, jemioły) zawierają substancje aktywne — dodawane są do preparatów kosmetycznych regenerujących skórę. Znaczenie kosmetyczne mają oleje zestawione w tab. 4.5 (w nawiasie podano łacińską nazwę surowca).

Inną formą tłuszczów są masła. Do najbardziej znanych należą masła: kakowe (z nasion The obrotna cacao)_y kokosowe (z kopry Co cos nucifera), kokum (z nasion Gardna indica), mangowe (z nasion Mamgifera indica), Shorea (z nasion Shorea robusta).

Estry sorbitanu. W podwyższonej temperaturze sorbitol ulega cyklizacji połączonej z dchydratacją (usunięciem cząsteczki wody):

OH OH

Przeprowadzając estryfikację sorbitanu kwasami tłuszczowymi (w podwyższonej temp. i w obecności katalizatora), otrzymujemy monoester sorbitanu o ogólnym wzorze

OOCR

W przypadku estru kwasu laurynowego otrzymujemy substancję o kodzie handlowym Span 20, kwasu palmitynowego — Span 40, stearynowego — Span 60 i oleinowego — Span 80. W zależności od kwasu tłuszczowego monoestry sorbitanu mają konsystencję od oleistej do woskowatej. W preparatach kosmetycznych stosowane są jako emulgatory w/o, substancje zagęszczające oraz środki natłuszczające. Podobne właściwości i zastosowanie mają monoestry mannitanu, otrzymywanego przez cyklizację i kondensację mannitolu (izomeru sorbitolu). Monooleinian mannitanu stosowany jest pod nazwą Ar-lacel A jako emulgator w/o.