7 (1424)

..^Składniki kultury, o czym była już mowa, są głęboko ukryte w pod-| świadomości danej grupy - „id" freudowskie, podstawowe założenia Scheina. Układają sic one jednak w pewne sekwencje dające się zidentyfikować dzięki chociażby analizom socjologicznym, np. wywiadom, ankietom itp. Również wytwory kultury w postaci na przykład specyficznego stylu zarządzania, stylu komunikowania się, spędzania czasu, wytyczania ścieżek kariery itd. są^obserwowalne i mogą świadczyć o typie kul-

Sikorski pisze, żc popularnym zajęciem kierowników, pracowników, komórek personalnych w wielu fumach zachodnich jest próba określenia' portretu Mr. Company, czyli typowego,pracownika firmy, którego cechy psychiczne, a nawet fizyczne byłyby syntezą i .odzwierciedleniem panu- I jącej w niej atmosfery społecznej!'Usiłują oni także sporządzić wykaz! cech, który ich posiadaczowi nie daje widoków na przystosowanie społe- j| cznc w danej sytuacji (s. 9).

Czy z takich przejawów nie można wnioskować o kulturze? Niektó-rzy badacze twierdzą, że nie, ale nie podają żadnych propozycji, jak roz- { poznać, zakwalifikować, ocenić kulturę, jak z jej istnienia prognozować J sukces czy porażkę organizacji. Zostawiając na boku akademickie dyspu-' ty, warto opisać i przeanalizować pewne przejawy kultury w firmach.

23.1. Symbolika - wyraz i środek ustalania znaczeń Przez symbole uczymy się odczytywania znaczeń. Są łatwo przez nas spostrzegane (kontakt wzrokowy). Ludzie przyjmują treści symboli i zaczynają działać zgodnie z nimi. Za najważniejsze uznaje się:

-    symbolikę architektoniczną, np. zewnętrzną architekturę firmy, rozplanowanie biura, wystrój wnętrz, organizację parkingów, dekoracje, rodzaj mebli, telefonów itp.

-    symbole fizyczne: sposób ubierania się, standard wyglądu, np. ozdoby, fryzury, makijaż, odznaki, identyfikatory

-    symbole statusu (hierarchii, pozycji społecznej), np. przywileje służbowe: samochód, sekretarka, członkostwo w klubach elitarnych.

Połczyński (1989) rozróżnia sześć kategorii symboli statusu:

•    tytuł zajmowanej pozycji

•    wyposażenie biura

•    przestrzeń biura

•    posiadanie prywatnej sekretarki

•    przywileje służbowe wynikające z pozycji w organizacji (np. honorowe członkostwo w klubie inżynierów)

•    prestjipozycji.

A oto kilka przykładów. Bank of America należy raczej do konserwatywnych firm. Agresywne podejmowanie ryzyka nie należy tu do priorytetów kultury organizacji. Pracownicy na kierowniczych stanowiskach jeżdżą czterodrzwiowymi amerykańskimi samochodami służbowymi. W latach 1983-1987 bank prowadził interesy z firmą maklerską Charles Schwab & Co. W przeciwieństwie do banku, firma Schwab budowała swój wizerunek właśnie na agresywnym działaniu. Wyszukiwała i zatrudniała jedynie tzw. niepospolitych i błyskotliwych brokerów. Pracownicy również jeździli samochodami firmowymi, z tym, że mieli do dyspozycji samochody marki: Ferrari, Porsche i BMW. Wygląd tych samochodów doskonale harmonizował z image, jaki mieli stwarzać maklerzy zasiadający za ich kierownicą, a tym samym z wizerunkiem Schwab & Co (Petńgrew 1980). Czterodrzwiowe sedany oraz efektowne samochody typu Ferrari należą właśnie do symboli statusu pomagających umocnić kulturę organizacji.

Do symboli architektonicznych i statusu zarazem należą materialne atrybuty firmy: meble i wystrój wnętrz, np. mahoniowe biurko, stół konferencyjny. wzorzyste draperic. dywany czy grafiki na ścianach. Charakterystyczna może być nawet sama lokalizacja firmy, umiejscowienie biur. aranżacja stanowisk pracy, urządzenia techniczne, ekwipunek, narzędzia, gadżety firmowe, firmowe samoloty, domy wypoczynkowe. Wszystkie te elementy informują pracowników, kto jest ważny, kto ważniejszy w organizacji, podkreślają reguły zachowań i postaw (podejmowanie ryzyka. konserwatyzm, tradycjonalizm lub innowacyjność, współpraca, indywidualizm. autorytet, stopień integracji itp.).

Przestrzeń biurowa, jej wyposażenie i wystrój są najprawdopodobniej najważniejszymi do zidentyfikowania symbolami statusu i. jak twierdzą eksperci, mogą wiele powiedzieć o miejscu zajmowanym w kulturze organizacji. Dokonując obserwacji. Amerykańskie Towarzystwo Projektów Wnętrz (The American Society of Interior Dcsigners) stwierdziło, że biura szefów zwykłe zajmują miejsce w rogu, są największe w firmie, pokoje są wyposażone w dzieła sztuki (67 proc.), kilimy oraz drogie dywany (57 proc.), mają prywatne łazienki (62 proc.) oraz prywatne poczekalnie