7 (1771)

kilkudziesięciu gramów na 1 kg surowca roślinnego. Różnice takie występują nie tylko między gatunkami. W tej samej roślinie, w poszczególnych jej organach zawartość olejków, a nawet ich jakość, różni się czasem bardzo znacznie. Również zmiany jakości i ilości olejków eterycznych obserwuje się w okresie wegetacyjnym rośliny w związku z jej stadiami rozwojowymi. Najwięcej olejków i najwyższej jakości roślina zawiera zwykle tuz przed kwitnieniem. Podobny wpływ na wartość i ilość tych substancji w roślinie ma także pora dnia; w godzinach przedpołudniowych bywa nagromadzona największa ilość wartościowych olejków eterycznych. Również i pogoda zarówno przed zbiorem, jak i w czasie zbioru, a następnie sposób suszenia rośliny, decydują o zawartości i wartości surowców olejkowych.

Olejki eteryczne mają właściwości bardzo różnorodne. W dużych dawkach działają jako trucizny i mogą spowodować ciężkie schorzenia jelit, nerek, wątroby. Mogą nawet doprowadzić do śmierci przez porażenie ośrodka oddechowego. W małych dawkach nie są szkodliwe, zneutralizowane w organizmie zostają wydalone z moczem.

Olejki eteryczne działają drażniąco, wy krzt uśnie. przeciw bakteryjnie,    przeciwzapalnie,

przeciwskurczowo. moczopędnie, zółciopędnie, pobudzająco na system trawienny, uspokajająco i znieczulająco.

Jako leki mają zastosowanie przy stanach zapalnych dróg oddechowych, kokluszu, astmie. katarach, przy niedomaganiach przewodu pokarmowego, zaburzeniach trawienia oraz schorzeniach dróg żółciowych. Zewnętrznie używa się je do inhalacji i nacierań.

Są to substancje koloidalne, pęczniejące w wodzie, w skład których wchodzą pentozy i heksozy oraz kwasy uronowe, np. gałaktouro-nowy. Występują one w różnych częściach rośliny: w korzeniach, bulwach, liściach, kwiatach, a także w nasionach, stanowiąc często substancje zapasowe, powstałe wskutek przemian skrobi. Zawartość śluzów, podobnie jak i innych substancji, zmienia się w czasie wegetacji rośliny.

Służy działają kojąco, powlekająco, wykrztuś-nie i przeciwkasz/owo. znieczulająco. Są stosowane przy stanach zapalnych błon śluzowych, w wypadku poparzeń przewodu pokarmowego stężonymi kwasami, przy podrażnieniach przewodu pokarmowego i oddechowego. Służy stosuje się także jako dodatki do łęków w celu zamaskowania ich przykrego smaku i zapachu.

6. Pektyny

Są to związki podobne do śluzów, zbudowane również z różnych pentoz i heksoz, kwasu ga-laktouronowego, nieraz także z kwasu octowego i alkoholu metylowego. Występują w blasz-

27