83 (119)

że rozwój handlu jest obowiązkiem obywatelskim, bo jest źródłem bogactwa kraju oraz podstawą polityki za-granicznej, bowiem „węzłem przyjaźni spaja narody*'.|

Wprowadzenie tego typu pisma do szkół wskazuje dobitnie na tendencje wychowawcze kierowników edukacji narodowej

W zakresie nauk humanistycznych wprowadzono metodą pogadanek i dyskusji na interesujące młodzież tematy, aby wyrabiać w niej samodzielność myślenia oraz skłaniać do refleksji, a w rezultacie budzić czynną postawę w życiu narodowym i społecznym. Tej funkcji służyły także prace pisemne w klasach starszych, które obok tematów zaczerpniętych z lektury podejmowały problemy moralne i „obywatelskie” z otaczającego życia, a nawet z nauki przyrody, fizyki, czy prawa, dające młodzieży okazję do obserwacji i krytycznej oceny faktów. ..Kompozycje” o roli oświaty, o posłuszeństwie, o sprawiedliwości wobec poddanych, o pijaństwie i grze w karty nie były tylko wprawkami stylistycznymi, ale służyły zarazem kształtowaniu postawy ideowej przyszłych obywateli kraju.

Warto również podkreślić system zachęty młodzieży do zdobywania wyższego poziomu naukowego poprzez stosowanie medali srebrnych i złotych z napisem ..Diii— gentiae”, corocznie rozdawanych w imieniu króla dla „najlepiej uczących się*'. Nazwiska nagrodzonych publikowane w prasie, w kalendarzach — ulubionej lekturze szlachty — podnosiły wartość wysiłku w oczach młodzieży i społeczeństwa. Jeszcze jednym środkiem oddziaływania wychowawczego były tzw. popisy publiczne, na których występowali z przygotowanymi pracami najzdolniejsi uczniowie wobec władz szkolnych, rodziców i obywatelstwa. Była to zarazem jedna z celnych form propagandy zreformowanego szkolnictwa wśród szerokich kręgów szlachty.

Medal JDtiifmtfcM’'

Konieczność podukm^a poziomu życia publicznego skłoniła Komisy eto wydania zarządzenia, aby przyj-| mow sno do urzędów tylko młodzież z patentami szkół I średnich łub wyższych. Podobnie dla rozszerzana kręgu Inteligencji zawodowej otworzono przy szkołach wo-[ jewódskich konwikty dla ubogiej młodzieży szlacheckiej, ..aby sią sposobiła do posług ojczyźnie arcypo-trzebnych. a ich uaecaędiwić mogących**,, zobowiązując ją do odpłaceoia państwu sa bezpłatną nauką po uzyskaniu stanowiska; miało to być spełnienie powinności starszego pokolenia wobec nowego, Do tej dziedziny ubiegów społeczno-o* ukowych należy również zorganizowanie stypendiów (1784) w ilości około 160, ufundowanych pnet miasta i miasteczka dla wykształcenia lekarzy i cyrulików dla swego terenu.

Uwieńczeniem oddziaływania wychowawczego na młodzież były świąt* i obchody narodowe, które w odróżnieniu od szkół zakonnych, zamykających młodzież w kręgu uroczystości kościelnych, miały ją włączać w życie narodu i państwa, budzić w niej uczucia patriotyczne,

Wymienimy trzy momenty o odmiennym charakte-

171