amat urz kr138

nieniu (ECC 83). Pomiędzy obu stopniami m. cz. znajduje się regulator (potencjometr) siły sygnału. Wzmacniacz zasila słuchawki włączone por przez kondensator oddzielający. Bliższe dane dotyczące cewek dla poszczególnych zakresów zawarte są w tablicy 14-3.

14.10. Odbiorniki krótkofalowe z przemianą częstotliwości

Najbardziej roz{>owszcchnione wśród amatorów krótkofalowców są odbiorniki z przemianą częstotliwości, popularnie nazywane superhetero-dynami. Poważną wadą odbiorników o bezpośrednim wzmocnieniu jest ich niewielka selektywność. Selektywność można zwiększyć przez zastosowanie większej ilości obwodów strojonych. W odbiornikach o bezpośrednim wzmocnieniu ten sposób zwiększania selektywności podlega ograniczeniu ze względu na skłonność do wzbudzania się układu i dlatego do rzadkości należą odbiorniki trzyobwodowe. Wzrastają jednocześnie trudności w jednoczesnym strojeniu wielu obwodów, a i tak niewielka selektywność obwodów pracujących na falach krótkich zmniejsza się ze wzrostem częstotliwości roboczej. Ze względu na niewielką oporność dynamiczną krótkofalowych obwodów strojonych zmniejsza się odpowiednio wzmocnienie całego odbiornika. Wszystkie te problemy można rozwiązać w prosty sposób, stosując układ odbiorczy z przemianą częstotliwości.

Zalety odbiornika z przemianą częstotliwości są następujące:

—    duża i stała wartość czułości w szerokim zakresie częstotliwości,

—    wysoka i niezależna od zakresu selektywność oraz możliwość regulowania szerokości pasma,

—    możliwość zastosowania automatycznej regulacji wzmocnienia obejmującej kilka stopni wzmocnienia,

—    możliwość jednosygnałowego odbioru telegraficznego.

Do wad natomiast można zaliczyć:

—    skłonność do zakłóceń typu interferencyjnego,

—    złożoność konstrukcji,

—    konieczność zestrajania układu za pomocą przyrządów pomiarowych,

—    stosunkowo wysoki koszt.

Przy odbiorze sygnału przez odbiornik z przemianą częstotliwości następuje zamiana tego sygnału na inny o zawsze stałej i typowej dla danego odbiornika częstotliwości, tzw. pośredniej. Częstotliwość pośrednia jest następnie wzmacniana przez kilkustopniowy wzmacniacz rezonansowy. Ponieważ wzmacniacz ten pracuje zawsze na jednej tylko częstotliwości, można stosować strojone obwody sprzężone, stanowiące filtry pasmowe. Tak więc dzięki większej liczbie filtrów pracujących ze stosunkowo małą częstotliwością nietrudno uzyskać dużą selektywność układu. Zastosowanie filtrów pasmowych umożliwia uzyskanie krzywej selektywności odbiornika, zbliżonej do prostokąta, co zwiększa selektywność w stosunku do sąsiednich kanałów. Ze względu na różnicę częstotliwości obwodu wejściowego i obwodu pośredniej częstotliwości można z powodzeniem zastosować na wejściu odbiornika jeszcze wzmacniacz w. cz. (rys. 14-23) i doprowadzić odbiornik do czułości ograniczonej w skrajnych przypadkach tylko szumami kosmicznymi (!).

9.72

Selektywnie wzmocniony do dużej wartości sygnał użyteczny jest następnie demodulowany w detektorze, najczęściej diodowym, po czym wzmocniony w akustycznym wzmacniaczu m. cz. Odbiór silnych i słabych

Rys. 14-23. Schemat blokowy odbiornika z przemianą częstotliwości

sygnałów może być wyrównany na wyjściu odbiornika przez wykorzystanie automatycznej regulacji wzmocnienia, obejmującej znaczną ilość stopni.

Proces mieszania częstotliwości wymaga stosowania generatora pomocniczego, tzw. heterodyny. Heterodyna dostarcza napięcia o stałej amplitudzie do stopnia, mieszającego. Częstotliwość drgań wytwarzanych przez heterodynę lokalną zmienia się w zależności od częstotliwości odbieranego sygnału w ten sposób, że

f_P = f_u + U lub f_p = f_a — fo

przy czym:

f_u — częstotliwość sygnału użytecznego,

/o —- częstotliwość heterodyny,

/_p «— częstotliwość pośrednia.

W wyniku mieszania się częstotliwości sygnału odbieranego z częstotliwością wytwarzaną przez heterodynę powstaje na wyjściu częstotliwość wypadkowa równa różnicy lub sumie obu tych częstotliwości oraz szereg innych składowych. Za pomocą strojonych obwodów wzmacniacza pośr. cz. wybiera się.jedną z częstotliwości wypadkowych, najczęściej tę, która stanowi różnice, po czym dalej się ją wzmacnia.

W stopniu mieszacza dla zakresów krótkofalowych stosuje sic na ogół lampy mieszające o małej liczbie siatek, a to ze względu na szumy władne lampy wzrastające w miarę zwiększania się liczby elektrod. Najczęściej w stopniu tym pracuje pentoda w układzie mieszania tzw. iloczynowego. Napięcie wejściowe oraz napięcie z heterodyny doprowadzane jest do oddzielnych elektrod. Przy doprowadzeniu obu napięć do siatki sterującej następuje mieszanie tzw. sumacyjne. Takie też mieszanie może się odbywać w triodzie, a więc w lampie o małym poziomie szumów. Stosuje się je powszechnie na zakresach, w których szumy własne lamp odgrywają poważną rolę.

Przy mieszaniu sumacyjnym w pentodzie napięcie z heterodyny ... doprowadza się przez niewielki kondensator do siatki sterującej lampy. Taki proces mieszania może spowodować promieniowanie energii w. cz. heterodyny do anteny; trzeba więc stopień mieszacza poprzedzić wstępnym wzmacniaczem w.cz. Mieszanie sumacyjne może się odbywać także w układzie z rys. 14-24, w którym napięcie heterodyny doprowadza się do obwodu katodowego mieszacza. Opornik w obwodzie katody ustala wła-

— Am=t. urządzenia króikolalowc 273