Bez nazwy&

Spośród czynników eksploatacyjnych sprzyjających przejściu materiału ’^lóYrr>ego w stan kruchy wymienić należy:

•'Nriążenia zmienne w czasie (zmęczeniowe), zwłaszcza gdy koiistrukęU ouje w temperaturze niższej od temperatury kruchości, napromieniowanie stali neutronami, co występuje w reaktorach jądrowąeK, '";pólne oddziaływanie naprężeń rozciągających i środowiska koiwy-sKjo - korozja naprężeniowa),

'racę w środowisku o silnym stężeniu wodoru, np. podczas trawienia Ntkdk vVmchość wodorowa),

macę w środowisku o silnym stężeniu węglanu sodu lub wodorotlenku ap. płaszcze i nity kotłowe (kruchość kaustyczna),

-oddziaływanie podwyższonej i wysokiej temperatury.

^JiMU'ści plastycznych stali. Zakresy te nazywamy odpowiednio: zakres krueóoso niebiesko, kruchości cieplnej, kruchości po rekrystalizacji. kruchości ' ~vua i kruchości na gorąco. Odzyskanie pierwotnych własności stali iest w ęndł ó'-' padkach możliwe dopiero po odpowiednio przeprowadzonej obróbce ciepćicj.

Wygrzewanie stali przez dłuższy czas (rzędu kilkuset godzin) w " "ąYraturze może wywołać trwale zmiany jej struktury i własności. Roziw.nu się ka zakresów podwyższonej temperatury, które mogą prowadzić do obtuzeuitt

Charakterystyka metod badań odporności materiału na pęki**

Metody badań odporności materiału na pękanie dzielą się [4] na tr.w rasaAtc* -•''p\ Pierwszą grupę stanowią badania jakościowe stosunkowo n«\Kir>cb xó-*^vk. a podstawową ideą tych badań jest określenie temperaturą- przejścia uatet^ału " 'tan kruchy w niskiej temperaturze. Metody te są nazywane również rt\Cwm .;J& ’’ ' bnologicznymi, gdyż służą najczęściej dla celów odbioru stali bądź Azrcrć*-“ "'u jakości różnych gatunków stali. Do tej grupy metod zalicza sic rtvb> *iaf' próby kafarowe typu DWT, określające temperaturę zerowej pifcoca*A>a ' MM). oraz wyznaczanie krzywej energii łamania stosunkowo duZąci ensSri t Mi bom (krzywa DT). Wadą metod jakościowych jest brak możliwości jssseo** s»

” b podstawie bezpośredniego związku między wynikami badań a jwacunt** i t*'vk't’t inicjujących pękanie. Mimo to próby technologiczne, ze w.-ąpęćti m lfc- d *'\ość wykonania badań, są najczęściej stosowane i odgrywają najwizangszH tołę-'V zakresie badania odporności materiałów na pękanie.

•Ho drugiej grupy metod zalicza się badania dużych próbek, które » x ^>'"puiu odzwierciedlają określone elementy konstrukcyjne i istniejące aut' “''ciążenia. Badania te pozwalają ustalić zarówno próg kruchości nciwH&k fo,

■.....naprężeń inicjujący pękanie i' ; jeJr.ak br.rdz.: kosztowne.

-'-losowania specjalnych maszyn wytrzym.ilościowych i dlatego są Inlynic w dużych ośrodkach naukowych.

W ostatnim czasie atrakcyjna metodą badania odporności materUV» ■**

'lala się mechanika pękania [?/';, Pozwala ona za pomocą badan •"•'Kelt próbek określić warunki inicjacji pęknięć przy dane; wielkości    *7*^T^

danym poziomie naprężeń. Mechanika pękania jest dziedziną bardzo młodą i wymaga dalszych badań, zatem możliwości jej stosowania są na razie jeszcze ograniczone.

4.4. Próba udarności sposobem Charpy'ego 4.4.1. Zasady i warunki próby

Spośród wszystkich prób umożliwiających ocenę odporności materiału na kruche pękanie szczególne znaczenie praktyczne ma próba udarności sposobem Cha-rpyego. Jest ona objęta normą PN-EN 10045-1, która jest polską wersją normy europejskiej EN 10045-1:1990. Omaw iana próba polega na złamaniu jednym uderzeniem spadającego młota wahadłowego próbki podpartej obydwoma końcami o przekroju prostokątnym z karbem w środku długości. Próbka powinna leżeć w taki sposób, by ostrze noża wahadła uderzało w nią po przeciwnej stronie karbu (rys. 4.1). Zgodnie z powyższą normą miarą udarności badanego materiału jest energia potrzebna do złamania próbki, wyrażona w dżulach i oznaczona symbolem K. Należy zauważyć, że w dostępnej w kraju literaturze technicznej (np. [4], [12]), jak również w obowiązującej do niedawna normie PN-797H-04370 udamość definiuje się jako stosunek pracy łamania K do powierzchni początkowej przekroju poprzecznego próbki w miejscu karbu Sq i oznacza symbolem KC

[J/cm²

(4.1)

KC = ^

4 1. Położenie próbki do badania udar- Zapewne dlatego w załączniku krajowym ności sposobem Charpy'ego    NA do normy PN-EN 10045-1 podaje się

oznaczenia udarności rozumianej dwojako: jako praca łamania K [J] oraz jako stosunek pracy łamania do pola przekroju

KC [J.cm*].

Warunki przeprowadzenia próby udarności są następujące:

-    temperatura badania (o ile nie jest określona w normie na wyrób) powinna wynosić 23°C ± 5°C,

-    jeśli temperatura badania jest określona w normie na wyrób, ale bez podania dopuszczalnych odchyłek, powinna być utrzymana w zakresie ±2°C,

-    prędkość młota w chwili uderzenia w próbkę v = 5-*-5,5 m/s.