CB i rad 058

58

IV. PODSTAWY RADIOKOMUNIKACJI

Zaburzenia natury elektrycznej czy magnetycznej wywołane w ten sposób w przestrzeni stają się, zgodnie z dwoma przytoczonymi wyżej prawami, źródłem fal elektrycznych; mówimy, że takie układy promieniują energię elektromagnetyczną.

Urządzenia wysyłające w przestrzeń fale elektromagnetyczne nazywamy antenami.

Najprostszą anteną jest drut pionowy o jednym końcu uziemionym, a drugim zaizolowanym. Tego typu anten używa się np. na samolotach w ultrakrótkich stacjach nadawczych; metalowa masa samolotu zastępuje wtedy ziemię.

W celu odpowiedniego dostrojenia (dopasowania) anteny włącza się pomiędzy nią a uziemienie kondensator lub cewkę. Zwróćmy uwagę, że taka antena, rozpatrywana jako obwód oscylacyjny, ma pojemność i samoindukcję nie skupione, jak w obwodach zamkniętych, lecz rozłożone równomiernie wzdłuż swej długości. Prądy drgające w antenie liniowej są to więc prądy ładowania i rozładowania powierzchni przewodnika, mimo że obwód nie jest elektrycznie zamknięty. W takich obwodach, w przeciwieństwie do obwodów zamkniętych, natężenie prądu nie jest we wszystkich punktach przewodnika jednakowe. Anteny dużych stacji nadawczych mają rozmaite postacie i składają się zazwyczaj z większej liczby przewodników umieszczonych na odpowiednich masztach.

Wzbudzenie drgań w antenie zachodzi dzięki sprzężeniu jej z obwodem drgań wysokiej częstotliwości.

Antena wysyła w przestrzeń nieprzerwany ciąg fal nietłumionych, który nazywamy falą nośną. W celu przesyłania sygnału należy falę nośną podzielić według pewnego rytmu na oddzielne impulsy (telegrafia - przerywanie fali nośnej), lub też urobić ją w takt mowy czy muzyki (modulacja). W zależności od sposobu zmodulowania fali nośnej wyróżnia się różne sposoby modula-cji-emisji, (zob. rozdział V).

Nie wchodząc w szczegóły, podamy zasadę przesyłania mowy lub muzyki na falach elektromagnetycznych. Polega to na wywołaniu wahań amplitudy fali nośnej z częstotliwością drgań akustycznych, których zakres rozciąga się od kilkunastu do kilkuset tysięcy drgań na sekundę, przy czym górna granica zależy od wrażliwości ucha ludzkiego. Dźwięki, jak wiemy, polegają na drganiach ciśnienia powietrza. Musimy więc ich energię zamienić na energię drgań elektrycznych o takiej samej częstotliwości, którą wyzyskujemy w dalszym ciągu do modulacji fali nośnej. Przemiana ta zachodzi w mikrofonie, w którym pod wpływem drgań membrany wywołanych przez fale głosowe powstają zmienne prądy elektryczne małej częstotliwości drgań, prądy mikrofonowe. Prądy te, po odpowiednim wzmocnieniu, doprowadzamy do nadajnika, gdzie wywołują one wahania amplitudy fali nośnej.