CCF20071020001

wadziło to do tego, iż coraz trudniej jest nam otworzyć się przed innymi, boimy się ośmieszenia, odtrącenia, braku zrozumienia. Wydaje się, iż w szczególnej mierze samotność dotyka ludzi starych, których los we współczesnym święcie jest okrutny. Przejście na emeryturę, śmierć bliskich, brak akceptacji ze strony młodych oraz brak zrozumienia dla otaczającej, brutalnej rzeczywistości pogłębiają stan osamotnienia. Ludzie starsi mają dużo czasu na rozmyślania o swojej samotności i niedoli. Nie chcą obarczać młodych swoimi problemami, a młodzi (nawet najbliżsi) nie domyślają się, co przeżywa stary człowiek. Odepchnięty od głównego toru życia, gdzieś na boku przeżywa swą gorycz, która wylewa się z najgłębszych zakamarków serca. Gdy myślimy o starości, kojarzy się nam ona właśnie z samotnością, nudą, smutkiem i obawiamy się, jak my przeżyjemy tę ostatnią tercję życia, ponieważ zdajemy sobie sprawę z faktu, iż się przed nią nie ustrzeżemy. Jednocześnie jednak nic interesujemy się losem starszych, pozostawiając ich osamotnionych w bólu i cierpieniu. Samotne może być także dziecko, odczuwające brak uczucia ze strony rodziców i innych krewnych, wzrastające w rodzinie konfliktowej, burzącej jego poczucie bezpieczeństwa, pozostawione same sobie, bite i maltretowane. Samotny może być młody człowiek, który w okresie dojrzewania poszukuje własnej drogi życia, nie znajduje zrozumienia u swoich rodziców, bliskich i przyjaciół. Traci poczucie sensu życia lub skazuje się na samotność.

Samotność jest stanem złożonym i różnorodnie ujmowanym. W literaturze trudno jest znaleźć jedną, idealną definicję. Józef Rembowski wymienia pięć podejść do pojęcia samotności: ^{1 2 3}

4.    Interakcjonistyczne - przedstawiciele tego kierunku rozróżniają samotność emocjonalną (brak związków personalnych i intymnych) i społeczną (brak więzi społecznych i przynależności do wspólnoty)-

5.    Poznawcze - na intensywność doświadczania samotności wpływa postrzeganie jej powodów - pojawia się w miarę jak kontakty społeczne maleją lub stają się mało satysfakcjonujące⁴.

W definicjach samotności możemy wyróżnić trzy wspólne cechy. Po pierwsze, samotność wynika z niedostatków stosunków międzyludzkich; po drugie, jest doświadczeniem subiektywnym, a po trzecie jest nieprzyjemna i stresująca.

Podsumowując, można powiedzieć, że samotność jest stanem doświadczanym zarówno w sensie emocjonalnym, jak i społecznym. Osłabienie więzi emocjonalnej z jedną lub wieloma osobami nie pozwala na poczucie własnej wartości, sensu życia, bycia potrzebnym i kochanym. Człowiek zaczyna izolować się od innych, boi się nawiązywać nowych kontaktów, często znajduje substytuty pozwalające mu mieć poczucie, że przynależy do kogoś. Jeśli nie potrafi poradzić sobie ze swoją samotnością (niektórzy czują się z nią dobrze, realizują się zawodowo i nie dążą do licznych i bogatych powiązań międzyludzkich) jedynym wyjściem dla niego staje się ucieczka od życia (choroby, nałogi, próby samobójcze i akty samobójstwa). Samotność społeczna natomiast kojarzy nam się z osamotnieniem, ponieważ dotyka najczęściej osoby porzucone, niekochane, niechciane, mimo iż pragną być z ludźmi, czuć się potrzebnymi i akceptowanymi. To, co dla jednych może być źródłem samotności, dla innych staje się bodźcem do nowych poszukiwań, działań i podejmowania prób wyjścia z impasu. Dlatego rodzaje i objawy samotności, naszym zdaniem, powinniśmy rozpatrywać indywidualnie, biorąc pod uwagę wszystkie uwa-n mkowania (także osobiste), które doprowadziły człowieka do tego sianu.

i

1

   Psychodynamiczne - samotność doświadczana jest jako siła dynamiczna i patologiczna. Samotnicy według przedstawicieli tego kierunku są apatyczni, pasywni, zdeprawowani i wiążą samotność z przeżyciami z dzieciństwa.

2

   Fenomenologiczne - przyczyny samotności leżą wewnątrz człowieka, w jego przeżyciach i doznaniach, a nie w doświadczeniach wyniesionych z dzieciństwa.

3

   Egzystencjonalistyczne - ludzie są z założenia samotni i dlatego samotność ma siłę kreatywną i ułatwiającą, mimo iż jest doświadczeniem bolesnym dla człowieka.

4

Rembowski, Samotność, Gdańsk 1992, s. 25-26.